Dijaliza bubrega, najpreciznije opisano predstavlja specifični oblik medicinske intervencije koja ima za cilj da nadomesti ili da u potpunosti zameni funkciju bubrega kod pacijenata kod kojim je funkcija bubrega značajno oštećena ili pak u potpunosti obustavljena.
Shodno tome, jasno se može zaključiti da se sprovođenju dijalize bubrega podvrgavaju isključivo osobe koje boluju od težih oblika bubrežnih oboljenja, koja kao takva dovode do značajnog poremećaja funkcije bubrega ili do potpune obustave funkcije bubrega.
Cilj svakog lekara koji je upoznat sa stanjem pacijenta koji boluje od bilo kojeg oblika bubrežnog oboljenja, jeste da koliko god je to moguće spreči i odloži obavezu sprovođenja dijalize bubrega i da takav postupak zameni odgovarajućom terapijom, koja podrazumeva upotrebu odgovarajućih medikamenata koji imaju za cilj da olakšaju i da poboljšaju funkciju bubrega.
Međutim, onda kada oboljenje bubrega postane progresivno do te mere da ga nije moguće kontrolisati kroz upotrebu odgovarajućih medikamenata i kada na taj način dođe do značajnog oštećenja funkcije bubrega ili do potpune obustave funkcije bubrega, tada je neminovno pristupiti sprovođenju dijalize bubrega.
Šta je cilj dijalize bubrega?
Onda kada usled prisustva određenog oblika težeg bubrežnog oboljenja dođe do značajnog oštećenja funkcije bubrega ili onda kada iz istog razloga funkcija bubrega u potpunosti postane prekinuta, toksini i otpadne materije koje se zadržavaju u unutrašnjosti organizma kao posledica konzumiranja hrane, ali i sadržaj tečnosti koju osoba unese u organizam, ne uspevaju da se pretvore u sadržaj mokraće i da kroz mokraću izađu iz organizma, već se zadržavaju u organizmu dospevajući u sadržaj krvi.
Kada se pomenuti toksini, otpadne materije i tečnost zadrže u organizmu i kada dospeju u sadržaj krvi, takva pojava može dovesti i veoma često i dovodi do nastanka i do razvoja najrazličitijih formi zdravstvenih komplikacija od kojih neke mogu rezultirati čak i fatalnim ishodom, odnosno smrću pacijenta.
Cilj sprovođenja dijalize bubrega, jeste da spreči takav ishod i da organizmu osobe kod koje je izraženo značajno oštećenje funkcije bubrega omogući da se uprkos toj činjenici oslobodi od toksina, otpadnih materija i tečnosti.
Dijaliza bubrega – postupak
Da bi bilo moguće govoriti o postupku dijalize bubrega i opisati njegov tok, prevashodno je važno napomenuti jednu važnu činjenicu, a to je da postoje dve različite vrste dijalize bubrega.
Reč je o hemodijalizi i o peritoneumskoj dijalizi.
- Postupak hemodijalize:
Hemodijaliza, sprovodi se tako što se krv pacijenta koji je podvrgnut ovom postupku izvlači iz organizma pacijenta i to uz upotrebu specijalne medicinske mašine koja omogućava obavljanje hemodijalize, a kroz prethodno napravljen takozvani vaskularni pristup koji se stručno naziva „graft“ ili „fistula“.
Krv koja se izvuče iz organizma pacijenta, prolazi kroz istu specijalnu medicinsku mašinu koja omogućava obavljanje postupka hemodijalize i prolazeći kroz nju se pročišćava od sadržaja toksina, otpadnih materija i tečnosti.
Pročišćena krv, kroz drugi vaskularni pristup koji je takođe prethodno napravljen i koji se takođe stručno naziva „graft“ ili „fistula“, vraća se u organizam pacijenta.
Pritom, važno je napomenuti to da se u toku sprovođenja postupka hemodijalize krv pacijenta ne izvlači iz njegovog organizma naglo, već veoma postepeno i polako i da celokupan postupak hemodijalize podrazumeva ciklično kretanje krvi.
Dakle, krv se neprestano i kroz smenjujuće, direktno i neprekidno nadovezane faze izvlači iz organizma, pročišćava se i vraća se u organizam sve dok u potpunosti ne bude oslobođena od sadržaja toksina, otpadnih materija i tečnosti.
Postupak hemodijalize, može se obavljati u uslovima medicinske ustanove, ali i u kućnim uslovima ukoliko je to neophodno usled opšteg zdravstvenog stanja pacijenta.
Ipak, u ogromnoj većini slučajeva, postupak hemodijalize se sprovodi u uslovima medicinske ustanove.
- Postupak peritoneumske dijalize:
Postupak peritoneumske dijalize, sprovodi se tako što se u stomak pacijenta i to konkretno u regiju stomaka koja se nalazi u neposrednoj blizini pupka najpre hirurški uvodi fleksibilna cev koja se stručno naziva kateter. Zatim, kroz hirurški uveden kateter, u unutrašnjost trbušne duplje uvodi se tečnost za dijalizu koja se stručno naziva dijalizat.
Kada se u unutrašnjost trbušne duplje uvede dovoljna količina dijalizata, prekida se dalje uvođenje dijalizata i uvedena količina dijalizata se ostavlja u unutrašnjosti trbušne duplje određen vremenski period, koji se stručno naziva „vreme zadržavanja“.
U toku trajanja pomenutog „vremena zadržavanja“, dijalizat koji je sadržan u unutrašnjosti trbušne duplje, preuzima sadržaj toksina, otpadnih materija i tečnosti iz sadržaja krvi i vezuje ih za sebe.
Proces difuzije odnosno prebacivanja sadržaja toksina, otpadnih materija i tečnosti iz sadržaja krvi u sadržaj dijalizata, omogućava peritoneumska membrana.
Kada istekne „vreme zadržavanja“ dijalizata u unutrašnjosti trbušne duplje, sadržaj dijalizata, zajedno sa sadržajem toksina, otpadnih materija i tečnosti, ponovo kroz kateter, izvlači se iz unutrašnjosti trbušne duplje i odbacuje se.
Nakon toga, takođe kroz kateter, u unutrašnjost trbušne duplje, iznova se uvodi nova količina dijalizata koja se i ovog puta određen vremenski period ostavlja u unutrašnjosti trbušne duplje i koja se nakon „vremena zadržavanja“ izvlači iz unutrašnjosti trbušne duplje, zajedno sa toksinima, sa otpadnim materijama i sa tečnošću preuzetom iz sadržaja krvi.
Proces uvođenja i izvlačenja dijalizata u unutrašnjost trbušne duplje i iz unutrašnjosti trbušne duplje, naizmenično se smenjuje uupno četiri do pet puta u toku dana u zavisnosti od opšteg zdravstvenog stanja pacijenta i u zavisnosti od preporuke lekara.
Postupa uvođenja i izvlačenja dijalizata u unutrašnjost trbušne duplje i iz unutrašnjosti trbušne duplje, može se sprovoditi na dva načina i to manuelno, odnosno ručno i automatski, odnosno uz pomoć upotrebe specijalnog medicinskog aparata koji se stručno naziva cikler.
Kod pacijenata kod kojih se proces uvođenja i izvlačenja dijalizata u unutrašnjost trbušne duplje i iz unutrašnjosti trbušne duplje sprovodi automatski, odnosno uz pomoć upotrebe specijalnog medicinskog aparata koji se stručno naziva cikler, postupak periotoneumske dijalize se uglavnom sprovodi noću, to jest u periodu dok pacijent spava.
Dijaliza bubrega – koliko traje?
Baš kao i sam postupak sprovođenja dijalize bubrega, trajanje dijalize bubrega takođe zavisi od činjenice da li govorimo o hemodijalizi kao vrsti dijalize bubrega ili govorimo o peritoneumskoj dijalizi bubrega kao vrsti dijalize bubrega.
Obavljanje hemodijalize, ukoliko se hemodijaliza obavlja u uslovima medicinske ustanove, traje od oko tri sata do oko pet sati i ponavlja se najčešće tri puta nedeljno.
Ukoliko se pak postupak hemodijalize sprovodi u kućnim uslovima, u tom slučaju, obavljanje hemodijalize traje od oko tri sata do oko čak deset sati i ponavlja se od tri do čak sedam puta nedeljno.
Obavljanje peritoneumske dijalize bubrega, traje prosečno između tri sata i pet sati i u taj vremenski period uključeno je svih četiri do pet faza naizmeničnog uvođenja i izvlačenja dijalizata u unutrašnjost trbušne duplje i iz unutrašnjosti trbušne duplje.
Dijaliza bubrega – simptomi i oporavak
Simptomi koji se manifestuju nakon sprovođenja postupka dijalize bubrega i koji su kao takvi vezani za period oporavka pacijenta od ovog oblika medicinske intervencije, u pojedinim slučajevima i čak neretko, mogu u potpunosti izostati.
Za pacijente kod kojih nakon sprovođenja postupka dijalize bubrega ne dođe do manifestacije bilo koje vrste simptoma, kažemo da dobro podnose dijalizu bubrega i takvi pacijenti, uglavnom pripadaju mlađoj populaciji ili imaju dobro zdravstveno stanje svih ostalih organa u organizmu.
Međutim, kod određenog procenta pacijenata koji su prinuđeni da se podvrgavaju sprovođenju dijalize bubrega, u periodu oporavka od ove vrste medicinske intervencije, dolazi do manifestacije određenih oblika simptoma koji nastaju i koji se razvijaju kao posledica prethodno nastalih i razvijenih kontraindikacija koje se mogu definisati kao reakcija organizma na sprovođenje dijalize bubrega.
Takvi simptomi, u određenoj meri se razlikuju u zavisnosti od toga da li su vezani za hemodijalizu ili za peritoneumsku dijalizu bubrega.
Naime, u periodu oporavka od hemodijalize, kod određenog procenta pacijenata, dolazi do manifestacije sledećih oblika simptoma koji su izraženi kroz zdravstvene komplikacije:
- Dolazi do pojave hipotenzije odnosno do pada vrednosti krvnog pritiska,
- Dolazi do pojave vrtoglavice (ova vrsta simptoma, uglavnom je uslovljena prethodno izraženom manifestacijom hipotenzije),
- Dolazi do pojave bolnih grčeva u unutrašnjosti stomaka,
- Dolazi do pojave bolnih grčeva u mišićnom tkivu (takvi grčevi, mogu se uporediti sa grčevima koji nastaju kao posledica prekomernog fizičkog zamora mišića),
- Dolazi do pojave nedostatka daha,
- Dolazi do pojave osećaja mučnine (osećaj mučnine, može varirati od blagog do veoma intenzivnog koji se završava povraćanjem).
U periodu oporavka od peritoneumske dijalize, kod određenog procenta pacijenata, dolazi do manifestacije sledećih simptoma, koji se kao i u prethodnom sličaju definišu kao oblici određenih zdravstvenih smetnji:
- Dolazi do pojave rizika od nastanka peritonitisa (peritonitis je zapravo upala trbušne maramice koja se konkretno u ovom slučaju, to jest kod pacijenata koji se oporavljaju od peritoneumske dijalize, može razviti usled infekcije tkiva oko katetera ili usled infekcije tkiva unutar same trbušne duplje). Kako ne bi došlo do manifestacije peritonitisa, važno je održavanje lične higijene pacijenta u čiju unutrašnjost trbušne duplje je uveden kateter i važno je da se rukovanje dijalizatom obavlja u isključivo sterilnim uslovima),
- Dolazi do pojave rizika od povećanja telesne mase,
- Dolazi do pojave rizika od stvaranja trbušne kile (trbušna kila, može nastati kao posledica izraženosti pritiska koji sadržaj dijalizata vrši na trbušnu maramicu).
Bez obzira da li govorimo o pacijentima koji se oporavljaju od hemodijalize ili o pacijentima koji se oporavljaju od peritoneumske dijalize bubrega, svi oni, u periodu oporavka od ove vrste medicinske intervencije, moraju da koriguju ishranu i to prvenstveno tako što će strogo smanjiti i ograničiti unos soli i namirnica koje u svom sastavu sadrže so.
Takođe, pacijenti koji se oporavljaju od bilo koje vrste dijalize bubrega i koji uopšteno imaju potrebu za sprovođenjem dijalize bubrega, treba da ograniče unos tečnosti u svoj organizam.
Konkretna količina soli i namirnica koje u svom sastavu sadrže so, kao i konkretna količina tečnosti koju je dozvoljeno uneti u organizam u toku oporavka od bilo koje vrste dijalize bubrega, treba da bude određena i preporučena od strane lekara koji je upućen u celokupno zdravstveno stanje pacijenta, kao i u njegove osobine koje se odnose na pol, starost, telesnu konstituciju i slično.
Ukoliko pacijent koji se oporavlja od dijalize bubrega ne vodi računa o meri u kojoj u svoj organizam unosi so, namirnice koje u svom sastavu sadrže so i tečnost, povećavaju se šanse za nastanak i za razvoj kontraindikacija i za manifestovanje gore navedenih simptoma.