Lumbalna punkcija, predstavlja oblik dijagnostičke metode koja se u okviru medicinske prase veoma često naziva i punkcija leđne moždine.
Ciljevi sprovođenja ove vrste dijagnostičke metode, vezani su za utvrđivanje prisustva različitih oblika oboljenja nervnog sistema, kao što je recimo Gilen Bareov sindrom, kao što je karcinom mozga, kao što je karcinom kičmene moždine ili kao što je multiple skleroza.
Kroz postupak obavljanja lumbalne punkcije, takođe je moguće i utvrditi prisustvo određenih vrsta veoma ozbiljnih bakterijskih, virusnih ili gljivičnih infekcija kao što su na primer meningitis, sifilis ili encefalitis, ali je isto tako moguće i odrediti nivo pritiska cerebrospiralne tečnosti ili izvršiti ubrizgavanje određenih vrsta medikamenata kao što su medikamenti koji pripadaju grupi anestetika ili medikamenti koji se upotrebljavaju u okviru sprovođenja hemoterapije.
Bez obzira na cilj sprovođenja lumbalne punkcije, lumbalna punkcija se u osnovi uvek sprovodi na isti način, doslovno uvek nakon njenog sprovođenja pacijent treba da prođe kroz proces oporavka i doslovno uvek ona sa sobom nosi rizik od nastanka i od razvoja određenih oblika posledica.
Lumbalna punkcija – postupak
Pre nego što sa vama podelimo informacije o tome na koji konkretno način se obavlja postupak lumbalne punkcije, želimo da napomenemo jednu izuzetno važnu činjenicu, a to je da se takav postupak mora obavljati u strogo profesionalnim uslovima i od strane maksimalno stručnog lekara. Na taj način, značajno se smanjuje izraženost rizika od nastanka i od razvoja mogućih posledica nakon obavljanja lumbalne punkcije.
Sam postupak obavljanja lumbalne punkcije, traje u proseku oko petnaest minuta i ne zahteva uvođenje pacijenta u totalnu (opštu) anesteziju, već zahteva isključivo upotrebu lokalne anestezije kojom se tretira područje koje će biti zahvaćeno obavljanjem postupka lumbalne punkcije, a to je područje lumbalnog dela leđa, preciznije područje između trećeg i četvrtog ili između četvrtog i petog luka lumbalnih pršljenova.
Upravo pomenuto područje, koje je neposredno pre obavljanja postupka lumbalne punkcije potrebno tretirati lokalnom anestezijom, dakle područje između trećeg i četvrtog ili između četvrtog i petog luka lumbalnih pršljenova, predstavlja područje koje se podvrgava postupku obavljanja lumbalne punkcije.
Konkretnije, u to područje, tačnije u neko od ta dva područja, prilikom obavljanja postupka lumbalne punkcije, pažljivo se uvodi igla koja treba da prodre do subarahnoidnog prostora (to je prostor koji se nalazi između takozvane paučinaste i takozvane meke opne i koji je oblikovan tako da asocira na svojevrsnu formu vrećice).
Razlog zbog kojeg se u toku obavljanja postupka lumbalne punkcije igla uvodi baš u subarahnoidni prostor, ogleda se u tome što u tom prostoru ne može doći do povređivanja kičmene moždine.
Naime, kod odraslih osoba kičmena moždina doseže do nivoa gornje ivice drugog slabinskog pršljena, dok kod dece kičmena moždina doseže do trećeg slabinskog pršljena.
Unutrašnjost subarahnoidnog prostora, ispunjena je likvorom, to jest kičmeno-moždanom tečnošću, a prilikom obavljanja postupka lumbalne punkcije, uzima se upravo uzorak likvora, to jest uzorak kičmeno-moždane tečnosti.
Količina likvora koja se uzima iz unutrašnjosti subarahnoidnog prostora u toku obavljanja lumbalne punkcije, obuhvata oko 150 mililitara (na dnevnom nivou, ljudski organizam proizvede oko pola litra likvora).
Ukupna količina likvora koja se u toku obavljanja postupka lumbalne punkcije uzme iz unutrašnjosti subarahnoidne tečnosti, raspoređuje se u nekoliko sterilnih epruveta u kojima se potom prosleđuje na različite laboratorijske analize, kao što su na primer serološka analiza, citološka analiza ili imunološka analiza.
Ukoliko se postupak lumbalne punkcije obalja obavlja u cilju terapijskog delovanja na određeni tip oboljenja, u toku obavljanja takvog postupka u unutrašnjost subarahnoidnog prostora, tačnije u sastav likvora, moguće je ubrizgati određene odgovarajuće medikamente.
Tokom celokupnog obavljanja postupka lumbalne punkcije, pacijent koji je podvrgnut ovoj vrsti dijagnostičke metode treba da sedi ili da leži u zavisnosti od instrukcije koju je dobio od strane lekara koji obavlja postupak lumbalne punkcije.
Ono što je pritom izuzetno važno, jeste da pacijent u toku obavljanja postupka lumbalne punkcije bude besprekorno miran i pribran i da ne pravi čak ni minimalne pokrete kojima bi mogao da poremeti postupak lumbalne punkcije, odnosno da dovede do pojave komplikacija.
Lumbalna punkcija – oporavak
Period oporavka, tačnije trajanje perioda oporavka nakon obavljanja postupka lumbalne punkcije je individualno i zavisi od niza faktora kao što su celokupno zdravstveno stanje pacijenta, otpornost organizma pacijenta, mera u kojoj je uspešno obavljen postupak lumbalne punkcije i slično.
Naime, jednom određenom procentu pacijenata, nakon obavljanja postupka lumbalne punkcije, preporučuje se bolničko zbrinjavanje koje treba da traje 24 sata i koje treba da podrazumeva apsolutno mirovanje.
Nakon zadržavanja u bolnici, takvi pacijenti još izvestan period čije je trajanje takođe individualno treba da provedu odmarajući u kućnim uslovima.
Sa druge strane, postoji i značajan procenat pacijenata koji gotovo odmah po završetku obavljanja postupka lumbalne punkcije, tačnije 30 do 60 minuta nakon obavljanja postupka lumbalne punkcije mogu da izađu iz bolnice i da laganim tempom počnu da se vraćaju svojim normalnim i uobičajenim dnevnim aktivnostima. Takvi pacijenti, u toku pomenutih 30 do 60 minuta koje provedu u bolnici, treba da leže na stomaku kako bi smanjili nivo opterećenja na lumbalni deo kičme.
Nešto kroz šta u periodu oporavka od lumbalne punkcije prolaze doslovno svi pacijenti koji su bili podvrgnuti ovom obliku dijagnostičkog postupka, jeste da su izloženi sklonosti ka brzom zamaranju i nemogućnosti da recimo dugo pešače, da se penju uz stepenice i slično.
Zato, pomenutim oblicima fizičkih aktivnosti, kao što su pešačenje, penjanje uz stepenice i slično, nakon podvrgavanja obavljanju postupka lumbalne punkcije, treba se vraćati isključivo postepeno i strpljivo.
Takođe, jedan određeni period nakon obavljanja lumbalne punkcije, potrebno je da pacijent vodi računa o položaju tokom spavanja, kao i generalno o položajima koje zauzima tokom dana u budnom stanju.
Naime, pacijent treba da izbegava položaje u okviru kojih nastaje i u okviru kojih se vrši opterećenje na
lumbalnu regiju kičme.
Striktno i precizno definisano pravilo u vezi položaja koje je potrebno zauzimati nakon obavljanja postupka lumbalne punkcije ne postoji, ali ono što je potrebno, jeste da pacijent u svakom trenutku sam prepozna i odredi položaj koji mu u datom trenutu najviše odgovara i koji kao takav nije opterećujuć za lumbalni deo kičme. Iskustva brojnih pacijenata koji su prošli kroz period oporavka od lumbalne punkcije, svedoče o tome da takav položaj najčešće podrazumeva ležanje na stomaku ili ležanje na boku.
S obzirom na činjenicu da pacijenti koji se oporavljaju od lumbalne punkcije veoma često osećaju glavobolju, vrtoglavicu i fizičku slabost, preporučuje se da u trenucima kada su van prostora u kojem žive, u njihovoj blizini uvek bude neko sve dok se u potpunosti ne oporave.
Nešto što je takođe preporučljivo i važno u periodu oporavka od lumbalne punkcije, jeste da pacijent pojača konzumiranje tečnosti i da bude podvrgnut zdravoj ishrani.
Na taj način, značajno se ubrzava obnavljanje likvora, a samim tim se ubrzava i proces oporavka od lumbalne punkcije.
Lumbalna punkcija – posledice
U ogromnoj većini slučajeva, posledice koje nastaju i koje se razvijaju nakon obavljanja postupka lumbalne punkcije su kratkotrajne i kao takve, nikako se ne mogu okarakterisati kao trajne i kao komplikovane.
Najčešće, posledice koje nastaju i koje se razvijaju nakon obavljanja lumbalne punkcije, podrazumevaju ispoljavanje sledećih pojava i stanja u organizmu:
– Glavobolja: Glavobolja koja nastaje nakon lumbalne punkcije, najčešće se javlja nakon nekoliko sati od trenutka obavljanja ove vrste dijagnostičkog postupka. Ipak, nešto ređe, glavobolja može nastati i tek nakon dva do tri dana nakon obavljanja postupka lumbalne punkcije.
Takva vrsta glavobolje, može trajati od dva do tri dana, ali isto tako može trajati i od dve do tri nedelje.
Glavobolja koja se javlja nakon lumbalne punkcije može biti i najčešće jeste praćena prisustvom vrtoglavice, ali može biti praćena i prisustvom mučnine, kao i povraćanjem.
Nešto što može pomoći u saniranju glavobolje koja se javi nakon obavljanja postupka lumbalne punkcije, jeste ležanje na stomaku, kao i upotreba medikamenata koji pripadaju grupi analgetika.
– Vrtoglavica: Kao što smo pri opisivanju prethodno navedenog oblika posledice koja se javlja nakon obavljanja postupka lumbalne puncije već napomenuli, vrtoglavica najčešće nastaje paralelno sa glavoboljom.
Pritom, za razliku od glavobolje koja kao posledica lumbalne punkcije može trajati od nekoliko dana, do čak dve ili tri nedelje, vrtoglavica kao posledica ove vrste dijagnostičkog zahvata najčešće traje znatno kraće i to onoliko dugo koliko traje i proces obnavljanja likvora. Čim se izvučena količina likvora u potpunosti obnovi, prestaje i manifestacija vrtoglavice.
– Bol u leđima: Bol u leđima, neretko predstavlja jednu od posledica koje se javljaju nakon lumbalne punkcije. Ova vrsta bola, najčešće nastaje i razvija se već po isteku dejstva anestetika koji je upotrebljen prilikom obavljanja lumbalne punkcije. Bol može biti skoncentrisan u lumbalnom delu leđa, ali se isto tako može i širiti prema donjim ekstremitetima.
Trajanje bola, najčešće ostaje izraženo nekoliko dana, a u retkim situacijama, može ostati izraženo i čitavih nedelju dana pa i duže. Ovaj oblik posledice lumbalne punkcije, baš kao i glavobolja, može se sanirati uz pomoć upotrebe analgetika koji pripadaju grupi analgetika.
– Krvarenje: Krvarenje koje može nastati i koje se može razviti kao posledica lumbalne punkcije, javlja se kod tek nekoliko procenata pacijenata koji su bili podvrgnuti ovoj vrsti dijagnostičkog zahvata i to kod pacijenata koji konzumiraju medikamente koji pripadaju grupi antikoagulanata (to su medikamenti protiv zgrušavanja krvi), kao i kod pacijenata kod kojih je izražen neki od poremećaja zgrušavanja krvi.
Lumbalna punkcija – iskustva
Iskustva ogromne većine pacijenata koji su iz bilo kog razloga bili podvrgnuti obavljanju postupka lumbalne punkcije, svedoče o tome da je reč o postupku koji ni približno nije tako neprijatan kao što se to naizgled čini, tačnije kao što se može pretpostaviti.
Naime, delovanje lokalnog anestetika, obezbeđuje to da je obavljanje postupka lumbalne punkcije gotovo u potpunosti bezbolno.
Količina bola koja se oseti prilikom obavljanja ove vrste dijagnostičkog postupka, može se uporediti sa količinom bola koji nastaje recimo prilikom primanja inecije.
Ono što je pritom bitno navesti, jeste da postoji određeni procenat pacijenata koji u toku obavljanja postupka lumbalne punkcije čak ni u minimalnoj meri nisu osetili bol.
Ipak, ono o čemu ogromna većina pacijenata koji su bili podvrgnuti lumbalnoj punkciji takođe svedoči, jeste da je u toku obavljanja ove vrste dijagnostičkog postupka prisutna značajna količina straha.
Ukoliko pacijent oseti strah prilikom obavljanja lumbalne punkcije, izuzetno je važno da bude svestan tog straha i da ga maksimalno iskontroliše, to jest da ga kanališe tako da se ne odrazi na drhtanje ili pomeranje tela.
Drhtanje ili pomeranje tela u toku obavljanja lumbalne punkcije, može da dovede do nastanka nepotrebnih komplikacija, kao što su pucanje igle ili nemogućnost obavljanja postupka lumbalne punkcije.
Lumbalna punkcija – cena
Cena lumbalne punkcije, neznatno se razlikuje u odnosu na medicinsku ustanovu u okviru koje se obavlja.
U proseku, ova vrsta dijagnostičkog postupka, može se obaviti po ceni koja se kreće u rasponu od 10.000 dinara do 12.000 dinara.
