Sklerodermija ili “Sclerodermia“ kako se na latinskom naziva, predstavlja oblik autoimunog oboljenja, koje unutar ljudskog organizma može biti izraženo na dva načina, tačnije kroz dve različite forme, koje se međusobno razlikuju prevashodno u odnosu na raširenost simptoma.
Prvu formu sklerodermije, predstavlja takozvana kutana sklerodermija, odnosno kožna sklerodermija (na latinskom „Sclerodermia circumscripta“) koja je kao što se već na osnovu samog njenog naziva može zaključiti karakteristična po tome što je manifestacija njenih simptoma ograničena isključivo na regiji kožnog tkiva.
Drugu formu sklerodermije, predstavlja takozvana sistemska sklerodermija (na latinskom „Sclerodermia systemica“), koja je karakteristična po tome što je manifestacija njenih simptoma proširena i van regije kožnog tkiva.
Konkretnije, u prisustvu sistemske sklerodermije, simptomi ovog oblika oboljenja mogu se manifestovati i na području drugih tkiva u organizmu, pa tako i na tkivu različitih unutrašnjih organa, kao što su na primer pluća, kao što je srce, kao što su bubrezi ili kao što su organi koji pripadaju gastrointestinalnom sistemu organa. Ostali unutrašnji organi, koje prethodno nismo spomenuli, to jest nabrojali, u okviru izraženosti sistemske sklerodermije najčešće nisu izloženi manifestaciji simptoma ovog oblika oboljenja.
Prema statističkim podacima, koji su nastali kao rezultat medicinskih istraživanja, generalna učestalost nastanka i razvoja sklerodermije, izražena je kao relativno retka u poređenju sa učestalošću nastanka i razvoja brojnih drugih vrsta autoimunih oboljenja, ali i u poređenju sa učestalošću nastanka i razvoja oboljenja koja pripadaju nekim drugim grupama oboljenja.
Naime, sa nastankom i sa razvojem sklerodermije, u proseku se susretne između 19 i 75 osoba, od ukupno 100.000 osoba.
Pritom, kako su takođe pokazali statistički podaci koji su nastali kao rezultat medicinskih istraživanja, učestalost nastanka i razvoja sklerodermije je čak 3 do 4 puta češće izražena kod žena, nego što je to slučaj kod muškaraca.
Što se tiče starosne dobi u kojoj sklerodermija najčešće nastaje, zaključeno je i dokazano je da sklerodermija najčešće nastaje i da se razvija u periodu između tridesete i pedesete godine života.
Međutim, ne treba zanemariti niti izgubiti iz vida činjenicu da sklerodermija može nastati i da se može razviti i kod osoba koje su mlađe ili koje su starije nego što su osobe koje po starosti pripadaju gore navedenoj „rizičnoj“ starosnoj grupi.
Ono što je veoma karakteristično za način na koji se odvija nastanak razvoj sklerodermije i ono što je shodno toj činjenici neizostavno napomenuti, jeste to da kod ogromne većine pacijenata koji se suoče sa ovom vrstom oboljenja, sklerodermija nastaje tako da je u početku izražena kao kutana, odnosno kao kožna.
Tek kasnije, dešava se to da kutana, odnosno kožna sklerodermija prerasta u sistemsku i da se manifestacija njenih simptoma sa regije kože postepeno prenosi na regije tkiva drugih organa.
Dakle, veoma retko i to u tek nekoliko procenata slučajeva, dešava se to da pacijent bude izložen naglom nastanku i razvoju sistemske sklerodermije.
U vezi sa navedenim činjenicama, važno je naglasiti i to da ukoliko se kutana, odnosno kožna sklerodermija prepozna na vreme i ukoliko na vreme počne i da se leči kroz primenu odgovarajućih terapijskih metoda, postoji mogućnost sprečavanja ili bar značajnog usporavanja širenja manifestacije njenih simptoma sa regije kožnog tkiva na regije drugih tkiva u ljudskom organizmu.
Sklerodermija – simptomi
Autoimuno oboljenje kakvo je sklerodermija, kada nastane i kada se razvije u organizmu, prvenstveno je izraženo kroz pojačano stvaranje kolagena, koji kao što je opšte poznato predstavlja jednu od ključnih komponenti koje su uključene u sastav vezivnog tkiva.
Međutim, iako predstavlja jednu od ključnih komponenti koje su uključene u sastav vezivnog tkiva, onda kada unutar organizma počne da se proizvodi u značajno povećanim količinama, kolagen počinje da ispoljava osobine koje su suprotne od njegovih „izvornih“ i koje kao takve počinju da deluju štetno na ljudski organizam, tačnije na vezivno tkivo.
Izraženost povećane proizvodnje kolagena, neposredno nakon nastanka, ali i u ranoj fazi razvoja sklerodermije, najpre se negativno i štetno odražava na kožno tkivo, a tek kasnije, dakle u kasnijim fazama razvoja ove vrste bolesti počinje negativno i štetno da se odražava i na druga vezivna tkiva u ljudskom organizmu, kao što su vezivna tkiva koja su uključena u sastav određenih vitalnih organa (kao što smo u uvodnom delu teksta već napomenuli to su najčešće pluća, srce, bubrezi ili organi koji pripadaju gastrointestinalnom sistemu organa).
Srazmerno prethodno navedenoj činjenici, to jest činjenicama, simptomi sklerodermije, najpre postaju izraženi na povšini kože, a tek kasnije, njihova manifestacija zahvata i druga područja vezivnog tkiva u ljudskom organizmu.
Evo koji konkretno simptomi predstavljaju simptome sklerodermije:
Dolazi do izraženosti promena u izgledu i u teksturi kože: Takve promene, pacijent kod kojeg su one izražene može prepoznati i definisati kroz činjenicu da mu je koža u određenim regijama postala zadebljana i sjajnija nego što je to uobičajeno. Najčešće, navedeni oblici promena u izgledu i u teksturi kože, postaju izraženi u regiji kože koja pokriva sitne zglobove, kao što su na primer zglobovi na prstima ruku, zatim u regiji kože nosa i u regiji kože neposredno oko usana. Nešto ređe, u prisustvu slerodermije, koža može postati zadebljana i sjajnija i u drugim regijama (u regiji laktova ili u regiji kolena recimo). Ono što je jako važno naglasiti kada je u pitanju ovaj simptom sklerodermije, jeste da on uglavnom predstavlja prvi simptom na osnovu kojeg se sklerodermija prepoznaje i da ujedno uglavnom dugo ostaje usamljen, to jest jedini simptom koji se u prisustvu sklerodermije manifestuje. Manifestacija drugih simptoma sklerodermije, počinje nešto kasnije, tačnije onda kada se manifestacija ovog, prvog simptoma zapostavi i kada samim tim razvoj bolesti dospe u napredniju fazu.
Neposreno ispod površine kože, može se uočiti prisustvo sitnih, ispucalih kapilara: Do manifestacije ovog simptoma, najčešće dolazi u regijama kože u kojima je paralelno uočljiva i manifestacija prethodno pomenutog i opisanog simptoma.
Neposredno ispod površine kože, javlja se i može se uočiti prisustvo takozvanih belih čvorova.
Neposredno ispod površine kože, javlja se i može se uočiti prisustvo naslaga: Sadržaj takvih naslaga, formiran je od kalcijuma.
Dolazi do pojave bolova u zglobovima: Bolovi mogu biti blagi do intenzivni i najčešće najpre zahvataju područja sitnih zglobova, kao što su zglobovi na prstima ruku.
Dolazi do opadanja kose.
Dolazi do pojave skraćenog daha.
Dolazi do pojave neproduktivnog, odnosno suvog kašlja: Ovakav oblik kašlja, najčešće nastaje i najčešće se razvija kao posledica pojave skraćenog daha. Pritom, manifestacija obe vrste simptoma, povezana je sa činjenicom da je usled izraženosti sklerodermije došlo do određenih promena na površini plućnog tkiva.
Dolazi do izraženosti otežanog gutanja.
Dolazi do izraženosti učestale dijareje.
Dolazi do pojave nadimanja stomaka nakon svakog konzumiranja obroka.
Dolazi do pojave konstipacije.
Dolazi do pojave ezofagealnog refluksa (to je pojava koja je u narodu puno poznatija pod nazivom „gorušica“, a koja podrazumeva vraćanje želudačne kiseline i uopšteno želudačnog sadržaja iz unutrašnjosti želuca u prostor jednjaka).
Prethodno navedeni i opisani simptomi sklerodermije, smatraju se osnovnim, tačnije najčešće izraženim simptomima koji se manifestuju u prisustvu ove vrste oboljenja.
Međutim, kod određenog procenta pacijenata kod kojih je izraženo prisustvo sklerodermije, takođe može doći i do pojave trenutnih promena u boji određenih regija kože.
Konkretnije, koža u određenim regijama trenutno može da poplavi ili pak da pobledi i tako nešto, dešava se uglavnom onda kada je pacijent kod kojeg je izražena sklerodermija izložen uticaju snažnog stresa ili uticaju naglašeno niske temperature.
Pojava koju smo upravo pomenuli i opisali, stručno se naziva Rejnoov fenomen.
Sklerodermija – uzrok
Svi simptomi na osnovu čije manifestacije se može prepoznati prisustvo sklerodermije, a koje smo prethodno naveli i opisali, imaju jednu zajedničku osobinu, a to je da u okviru izraženosti oboljenja kakvo je sklerodermija nastaju i da se razvijaju kao posledica kontinuirano pojačane proizvodnje kolagena u organizmu.
Drugim rečima, manifestacija doslovno svih simptoma sklerodermije, proističe od jednog jedinog uzroka, a to jekontinuirano pojačana proizvodnja i pojačana koncentracija kolagena u organizmu.
Međutim, iako predstavljaju uzrok nastanka i razvoja simptoma sklerodermije, pojave kakve su kontinuirano pojačana proizvodnja i pojačana koncentracija kolagena u organizmu, ne mogu se definisati kao uzrok nastanka i razvoja same sklerodermije.
Konkretno i pouzdano, tačan uzrok nastanka i razvoja sklerodermije nije još uvek ni ustanovljen, a samim tim ni medicinski dokazan.
Ono što pritom jeste ustanovljeno i što jeste čak i medicinski dokazano, to je da postoje osobe, koje su u odnosu na druge osobe više izložene riziku od nastanka i razvoja sklerodermije.
To su osobe ženskog pola, osobe koje čine populaciju starosedelaca američkog kontineta, to jest populaciju Indijanaca, osobe koje čine populaciju Afroamerikanaca, osobe koje su bile izložene udisanju produkata organskih isparenja, osobe koje su bile izložene udisanju prašine koja je sačinjena od sićušnih čestica silicijum dioksida i osobe koje su kroz duži vremenski period bile izložene konzumiranju medikamenata koji se primenjuju u okviru hemoterapije (jedan od takvih medikamenata je recimo “Bleomicin”).
Sklerodermija – iskustva
Pacijenti kod kojih je izražena sklerodermija, na osnovu svojih iskustava koja imaju sa ovom vrstom oboljenja, svedoče o tome da je reč o oboljenju sa kojim se može živeti i koje se uz primenu odgovarajuće terapije može uspešno kontrolisati i značajno sanirati.
Da bi se sklerodermija kao oblik oboljenja uspešno kontrolisala i kako bi se vremenom uspešno sanirala, najneophodnije je da se postupak lečenja započne što pre i to neposredno po prepoznavanju prvih simptoma bolesti, tačnije neposredno po uspostavljanju dijagnoze.
Ukoliko se lečenje započne na vreme i ukoliko se sprovodi odgovorno i redovno, može se sprečiti i zaustaviti progresivnost oboljenja i manifestacija simptoma se može svesti na regiju kože.
U tom slučaju, pacijent može u potpunosti normalno živeti i funkcionisati, a oblici problema koje prisustvo oboljenja izaziva, mogu se svesti samo na one koji su vizuelno uočljivi, dakle na promene u izgledu i u teksturi kože.
Kod određenog procenta pacijenata, lečenje se može pokazati kao delotvorno do te mere, da se čak i uočljivost promena u izgledu i u teksturi kože može svesti na minimum.
Ipak, činjenica na koju ne treba zaboraviti, jeste da i uz najidealnije uslove lečenja, simptome sklerodermije jednostavno nije moguće potpuno eliminisati, jer je reč o obliku oboljenja koje je doživotno.
Sklerodermija – lečenje
Dakle, lečenje sklerodermije, predstavlja postupak koji ima za cilj da proširenost, progresivnost i intenzitet simptoma ovog oblika oboljenja svede na najminimalniju moguću meru.
U ogromnoj većini slučajeva, lečenje sklerodermije, sprovodi se kroz redovno konzumiranje medikamenata koji ispoljavaju dejstvo kortikosteroida, kroz redovno konzumiranje medikamenata koji pripadaju grupi nesteroidnih antiinflamatora i kroz redovno konzumiranje medikamenata koji pripadaju grupi imunosupresiva.
Ukoliko dođe do proširenja simptoma sklerodermije i ukoliko oni zahvate tkivo unutrašnjih organa, gore navedenom obliku lečenja, potrebno je priključiti upotrebu dodatnih medikamenata koji se u tom slučaju određuju u zavisnosti od konkretne vrste simptoma koji se manifestuju, to jest u zavisnosti od toga koji konkretno unutrašnji organ je izložen manifestaciji simptoma sklerodermije.
Veoma često, potrebno je priključiti upotrebu medikamenata koji deluju tako što snižavaju vrednosti krvnog pritiska ili upotrebu medikamenata koji deluju tako što olakšavaju funkciju disanja.
Simptomi sklerodermije koji su izraženi površinski i to u vidu promena u izgledu i u teksturi kože, mogu se tretirati kroz upotrebu nitroglicerinske masti.
Pojedini pacijenti koji su izloženi prisustvu sklerodermije, u cilju lečenja ove vrste oboljenja, podvrgavaju se i fizioterapiji ili ultraljubičastoj A1 fototerapiji koja predstavlja jednu od formi svetlosne terapije.
Korigovanje životnih navika, preciznije eliminisanje štetnih navika kao što je recimo konzumiranje cigareta ili kao što je konzumiranje alkohola i uvođenje pozitivnih navika kao što je umereno pojačavanje fizičke aktivnosti ili kao što je održavanje normalne funkcije sna, takođe može doprineti uspešnosti lečenja sklerodermije.
Činjenica koliko će tretman lečenja sklerodermije brzo dovesti do uspešnog saniranja simptoma ove vrste oboljenja, zavisi od nekoliko faktora koji se pre svega odnose na prvobitni stepen izraženosti simptoma, na starost pacijenta, na ukupno zdravstveno stanje i na ukupnu otpornost organizma pacijenta.
Shodno navedenoj činjenici, može se izvesti zaključak da potpuno identičan tretman lečenja sklerodermije kod dva različita pacijenta kod kojih je izražen ovaj oblik oboljenja može dovesti do različitih rezultata lečenja.