Hipotermija, zapravo je isto što i smrzavanje i predstavlja stanje koje nastaje i koje se razvija kao posledica izlaganja tela niskoj temperaturi prostora, bilo da je reč o otvorenom ili o zatvorenom prostoru.
Preciznije, ali i jednostavnije objašnjeno, kao stanje, hipotermija nastaje i razvija se onda, kada je telo izloženo temperaturi okoline koja je toliko niska da proces gubitka telesne temperature unutar organizma počinje da se odvija brže i intenzivnije nego što se odvija proces prirodnog zagrevanja, to jest proces prirodnog nadoknađivanja toplote.
Naime, kada dođe do nastupanja hipotermije, to znači da je ljudsko telo izloženo delovanju toliko niske temperature prostora, da naglo gubi sposobnost obavljanja prirodne termoregulacije.
Ono što je pritom neizostavno napomenuti, jeste da hipotermija podrazumeva stanje u okviru kojeg telesna temperatura postaje niža od 36 stepeni.
U zavisnosti od stepena razvoja, hipotermija se može definisati kao blaga hipotermija, kao umerena hipotermija i kao duboka hipotermija.
Blaga hipotermija, predstavlja početni oblik razvoja hipotermije u kojem dolazi do pojave prvih simptoma ove vrste specifičnog stanja. Pri izraženosti blage hipotermije, telesna temperatura se kreće u rasponu između 36 stepeni i 34 stepena.
Onda kada telesna temperatura usled izraženosti hipotermije postane niža od 34 stepena, ali kada ostane viša od 30 stepeni, tada možemo konstatovati da je reč o izraženosti umerene hipotermije. Osim na osnovu razlike u visini telesne temperature koja je izražena unutar organizma, umerena hipotermija se od blage hipotermije razlikuje i na osnovu simptoma kroz koje se kao oblik specifičnog stanja manifestuje.
Naime, simptomi umerene hipotermije, značajno su izraženiji i komplikovaniji nego što je to slučaj sa simptomima blage hipotermije.
Najteži oblik hipotermije, to jest duboka hipotermija, nastupa onda kada se telesna temperatura spusti ispod 30 stepeni.
Kao što se veoma lako i jasno unapred može zaključiti na osnovu prethodno navedenih informacija, duboka hipotermija se u odnosu na umerenu hipotermiju i u odnosu na blagu hipotermiju, osim na osnovu visine telesne temperature koja je izražena u organizmu razlikuje i na osnovu vrste i intenziteta simptoma kroz koje se manifestuje.
Simptomi duboke hipotermije su jako komplikovani i intenzivni i ono što je u vezi njih najvažnije napomenuti, jeste da oni postaju sve progresivniji sa svakim novim, pa makar i najblaže izraženim opadanjem telesne temperature.
Konkretnije, svaki novi stepen opadanja telesne temperature, u okviru izraženosti duboke hipotermije dovodi do razvoja novih, komplikovanijih i intenzivnijih simptoma ovog specifičnog stanja.
Nešto što je nakon jasne i precizne definicije hipotermije takođe jako bitno da znate o ovom jako specifičnom stanju, jeste da takvo stanje treba shvatiti krajnje ozbiljno jer ono u završnoj fazi svog razvoja može da dovede čak i do smrtnog ishoda.
U nastavku teksta koji je pred vama, pronaći ćete informacije koje se odnose na precizan i detaljan opis simptoma hipotermije, na precizan i detaljan opis uzroka hipotermije i na precizan i detaljan opis metoda lečenja hipotermije.
Hipotermija – simptomi
Kao što smo donekle već nagovestili u uvodnom delu teksta, simptomi hipotermije, značajno se razlikuju u odnosu na činjenicu u kojoj konkretno fazi ovog specifičnog stanja su izraženi.
Naime, simptomi hipotermije koja je izražena kao blaga, razlikuju se u odnosu na simptome hipotermije koja je izražena kao umerena.
Isto tako, simptomi hipotermije koja je izražena kao umerena, razlikuju se u odnosu na simptome hipotermije koja je izražena kao duboka.
Što je stepen razvoja hipotermije veći, to je srazmerno veći i stepen razvoja njenih simptoma.
Konkretnije, evo na koji način nastaju i na koji način se razvijaju simptomi hipotermije u zavisnosti od stepena razvoja hipotermije:
Simptomi blage hipotermije:
Kada je hipotermija izražena kao blaga i kada kao takva podrazumeva telesnu temperaturu koja se kreće u rasponu između 36 stepeni i 34 stepena, njeni simptomi su sledeći:
- Dolazi do naglog nastupanja osećaja hladnoće, koji je u većini slučajeva ravnomerno izražen u čitavom telu (ovaj simptom, ujedno je i prvi simptom hipotermije),
- Dolazi do naježenosti kože (manifestacija ovog simptoma, može i vizuelno da se primeti),
- Dolazi do pojave blagog drhtanja određenih delova tela (to je najčešće brada ili su to na primer ruke),
- Dolazi do blago izraženog smanjenja kvaliteta sposobnosti voljnog upravljanja pokretima (telo usled izloženosti osećaju hladnoće i usled izloženosti drhtanju postaje blago ukočeno, a samim tim i pokreti izgledaju upravo tako, ukočeno),
- Dolazi do smanjenja osećaja u pojedinim delovima tela (najčešće dolazi do smanjenja osećaja u šakama, kao i do smanjenja osećaja u delovima tela koji nisu pokriveni odećom, to jest u predelu ušiju, u predelu nosa ili na primer u predelu čitavog lica).
Simptomi umerene hipotermije:
Onda kada je hipotermija izražena kao umerena i kada samim tim podrazumeva telesnu temperaturu koja je niža od 34 stepena, tačnije koja se kreće u rasponu između 34 stepena i 30 stepeni, ona se može prepoznati na osnovu manifestacije simptoma koji se u određenoj meri međusobno razlikuju u odnosu na činjenicu da li se telesna temperatura spustila ispod 32 stepena ili se još uvek održava između 34 stepena i 32 stepena.
Ukoliko se telesna temperatura u okviru izraženosti umerene hipotermije još uvek održava između 34 stepena i 32 stepena, simptomi su sledeći:
- Blago izraženo drhtanje određenih delova tela, prerasta u intenzivno izraženo drhtanje čitavog tela ili bar šire rasprostranjenih regija tela,
- Može se osetiti, ali i vizuelno primetiti smanjena koordinacija pokreta (pokreti postaju otežani i usporeni),
- Dolazi do pojave smanjenja sposobnosti održavanja ravnoteže i pravilnog kretanja (osoba ne može lako da održi ravnotežu, a samim tim ni ravnomernu, tačnije pravolinijsku putanju kretanja),
- Dolazi do nastupanja osećaja zbunjenosti.
Ukoliko se telesna temperatura u okviru izraženosti umerene hipotermije spusti ispod 32 stepena i ukoliko se održava između 32 stepena i 30 stepeni, simptomi su sledeći:
- Intenzivno izraženo drhtanje čitavog tela ili bar šire rasprostranjenih regija tela, postaje propraćeno grčenjem mišića i grčevitim pokretima,
- Smanjena koordinacija pokreta koja se primećuje kroz otežane i usporene pokrete, postaje intenzivnije izraženija i može dovesti do potpunog gubitka sposobnosti korišćenja ruku (konkretnije, misli se na gubitak sposobnosti uzimanja, pomeranja, spuštanja ili držanja predmeta, kao i na gubitak sposobnosti rukovanja ili bilo kog drugog oblika voljnog i kontrolisanog formiranja pokreta rukama),
- Smanjena sposobnost održavanja ravnoteže prerasta u drastično izražen gubitak ravnoteže (osoba čak i u potpunosti može izgubiti ravnotežu, a samim tim i sposobnost kretanja),
- Dolazi do pojave smetnji u govoru (osoba prilikom govora počinje da zvuči nerazgovetno. Do manifestacije ovog simptoma, može doći usled fizički izražene ukočenosti, tačnije stegnutosti vilice, ali i usled intenzivno izražene zbunjenosti i konfuznosti osobe koja je izložena prisustvu umerene hipotermije),
- Dolazi do nastupanja početnog stadijuma amnezije (osoba najčešće gubi svest o tome gde se nalazi ili gde je pošla, o tome sa kim se nalazi trenutno, o tome šta je konkretno razlog njenog prisustva na određenom mestu i slično. Takođe, osoba može izgubiti sposobnost da se priseti koji je recimo trenutno dan ili datum),
- Dolazi do nastupanja simptoma depresije (osoba počinje da razvija, ali i da verbalno ispoljava pesimistički način razmišljanja, oseća se uznemireno ili čak uplašeno i oseća snažnu potrebu da pobegne iz „sopstvene kože“).
Simptomi duboke hipotermije:
Onda kada je hipotermija izražena kao duboka i kada kao takva podrazumeva telesnu temperaturu koja je niža od 30 stepeni, ona je praćena simptomima i može se prepoznati po simptomima koji se kao i kada su u pitanju simptomi umerene hipotermije međusobno razlikuju. Međutim, ovog puta, pomenute razlike između simptoma hipotermije su značajno izraženije.
Naime, što je duboka hipotermija drastičnije izražena i što kao takva podrazumeva drastičnije opadanje telesne temperature, to su i njeni simptomi komplikovaniji.
U najdrastičnije izraženoj fazi duboke hipotermije, koja važno je napomenuti podrazumeva telesnu temperaturu koja se kreće u rasponu od 25,5 stepeni do svega 24 stepena, simptomi hipotermije postaju toliko komplikovani da dovode čak i do smrtnog ishoda.
Konkretnije, doslovno svako opadanje telesne temperature koje se odvija u okviru izraženosti duboke hipotermije, pa makar ono bilo izraženo i kroz svega jedan stepen ili čak pola stepena, dovodi do kompliacija simptoma ovog specifičnog stanja i do mogućnosti nastanka i razvoja fatalnih posledica, koje mogu rezultirati i smrtnim ishodom.
Da bi vam u potpunosti postalo jasno na koji način se manifestuju simptomi duboke hipotermije, detaljno ćemo vam objasniti na koji način oni nastaju i na koji način se oni razvijaju u odnosu na telesnu temperaturu koja je izražena u okviru ove, ujedno najteže i najkomplikovanije faze hipotermije.
Ukoliko se telesna temperatura u okviru izraženosti duboke hipotermije kreće u rasponu od 30 do 29 stepeni, simptomi su sledeći:
- Dolazi do potpunog izostanka, tačnije do prestanka drhtanja,
- Površine kože koje nisu prekrivene odećom i koje su direktno izložene delovanju vazduha postaju modre i na njima se javlja vizuelno primetna otečenost,
- Dolazi do potpunog gubitka sposobnosti kretanja, to jest sposobnosti hodanja,
- Koordinacija pokreta postaje svedena na minimum,
- Osoba počinje iracionalno da razmišlja i da se ponaša.
Ako telesna temperatura u okviru izraženosti duboke hipotermije postane još niža i ukoliko se kreće u rasponu između 29 stepeni i 27 stepeni, simptomi su sledeći:
- Osoba dospeva u polusvesno stanje u kojem gubi sposobnost normalnog opažanja okoline i reagovanja. Gubitak sposobnosti normalnog opažanja okoline može biti i najčešće je izražen do te mere da osoba ne može da primeti i da prepozna osobe koje je okružuju, a gubitak sposobnosti normalnog reagovanja može biti i najčešće je izražen tako da se osoba ponaša omamljeno,
- Dolazi do nastupanja ukočenosti mišića,
- Dolazi do usporavanja srčanog ritma,
- Dolazi do usporavanja disanja,
- Dolazi do nastanka i do razvoja rizika od nastupanja fibrilacije srca (fibrilacija srca je specifično stanje koje podrazumeva prisustvo srčane aritmije).
Onda kada se telesna temperatura u okviru izraženosti duboke hipotermije dodatno snizi i kada se kreće u rasponu između 27 stepeni i 25,5 stepeni, simptomi su sledeći:
- Dolazi do značajno izraženog poremećaja srčanog ritma,
- Dolazi do gubitka mogućnosti napipavanja pulsa,
- Dolazi do gubitka svesti.
Ukoliko duboka hipotermija dospe u krajnji stadijum razvoja i ukoliko samim tim podrazumeva telesnu temperaturu koja se kreće u rasponu između 25,5 stepeni i svega 24 stepena, simptomi su sledeći:
- Dolazi do pojave plućnog edema (u ovom slučaju, tačnije pri ovakvim okolnostima, plućni edem se definiše kao stanje koje nastaje kao posledica prodiranja tečnosti iz unutrašnjosti krvnih sudova u unutrašnjost pluća),
- Dolazi do prestanka rada srca,
- Dolazi do prestanka disanja,
- Dolazi do drastično izraženog rizika od nastupanja smrtnog ishoda.
Hipotermija – uzroci
Uzroci koji mogu dovesti do nastanka i do razvoja hipotermije, prvenstveno se odnose na izraženost stanja u okviru kojih je telo izloženo delovanju niske temperature prostora, koja je niska do te mere da uzrokuje to da se proces smanjenja, to jest gubitka telesne temperature odvija brže od procesa prirodnog zagrevanja.
Naime, pri nastupanju i pri razvoju hipotermije, sistem prirodne termoregulacije organizma prestaje da funkcioniše i telo naglo postaje izloženo gubitku telesne temperature.
Uglavnom, do nastanka i do razvoja hipotermije dolazi na otvorenom prostoru i to onda kada je spoljašnja temperatura ekstremno niska, a kada telo nije adekvatno i dovoljno zaštićeno od njenog uticaja.
Ono na šta većina ljudi prvo pomisli kada su u pitanju faktori koji sprečavaju da organizam bude adekvatno i dovoljno zaštićen od uticaja niske temperature prostora, a samim tim i od nastupanja hipotermije, jeste neprilagođen izbor garderobe, to jest nedovoljna zagrejanost tela garderobom.
Takav stav, u suštini je tačan, ali samo delimično. Naime, faktori kao što su konzumiranje alkohola neposredno pre ili u toku izlaganja uticaju hladnog vazduha, zatim konzumiranje kofeina neposredno pre ili u toku izlaganja uticaju hladnog vazduha i konzumiranje cigareta neposredno pre ili u toku izlaganja uticaju hladnog vazduha, takođe doprinose porastu rizika od nastanka i od razvoja hipotermije.
Fatori kao što su nedovoljna snabdevenost organizma kalorijama ili izlaganje organizma pojačanoj potrošnji kalorija, u toku izloženosti uticaju hladnog vazduha, takođe utiču na porast rizika od nastanka i od razvoja hipotermije.
Hipotermija – lečenje
Ukoliko se u vašoj blizini nalazi osoba u čijem ponašanju prepoznajete simptome hipotermije, prvo i osnovno što je potrebno da uradite, jeste da pozovete hitnu pomoć.
Dok ekipa hitne pomoći ne stigne, ono što možete da uradite, a što će donekle obezbediti podršku osobi kod koje se simptomi hipotermije manifestuju, jeste sledeće:
- Osobu nikako nemojte naglo i agrsivno pomerati i dodirivati (svaki nagli trzaj osobe kod koje se manifestuju simptomi hipotermije, pa čak i stvaranje trenja na površini njene kože, koje može nastati onda kada recimo pokušate da trljate njenu kožu kako bi ste je zagrejali, ujedno povećava rizik od nastupanja kobnih posledica hipotermije, kao što je na primer nastuapnje srčanog udara).
- Ukoliko ste u mogućnosti, osobu nežno i pažljivo premestuite u prostoriju u kojoj je dovoljno toplo i u kojoj osoba može da se zagreje.
- Ukoliko je odeća osobe mokra, potrudite se da takvu odeću odbacite i da je zamenite suvom odećom ili bar suvim pokrivačem koji će osobi obezbediti dovoljno toplote (prilikom utopljavanja osobe, potrudite se da odećom ili pokrivačem pokrijete čak i njenu glavu, ostavljajući samo lice, to jest disajne puteve otkrivenim i slobodnim).
- Upotrebite umereno tople (nikako vrele) obloge i to tako što ćete ih naneti isključivo na vrat, na grudni koš ili na prepone osobe kojoj želite da pomognete. Ukoliko umereno tople obloge stavite na ruke ili na noge osobe kod koje se manifestuju simptomi hipotermije ili ukoliko upotrebite suviše tople obloge, to može rezultirati kontra efektom i može dodatno ubrzati razvoj hipotermije.
- Ukoliko je osoba u svesnom stanju, dajte joj da popije topao napitak (poželjno je da napitak bude sladak i ono što je važno da zapamtite, jeste da napitak nikako ne sme sadržati alkohol niti kofein).
- Ukoliko je osoba izgubila svest, proverite da li ima puls i da li diše. Ukoliko ne možete da napipate puls osobe kojoj želite da pomognete i ukoliko ste konstatovali da osoba ne diše, potrudite se da joj na pravilan način pružite pomoć i to tako što ćete joj dati veštačko disanje.
Kada stigne ekipa hitne pomoći, osobu prepustite stručnom medicinskom osoblju koje će preduzeti neki od sledeća tri koraka u cilju saniranja simptoma hipotermije:
- Davanje vlažnog kiseonika,
- Ubrizgavanje tople intravenske tečnosti,
- Zagrevanje krvi (ovaj postupak, obavlja se u bolničkim uslovima i to tako što se izvesna količina krvi najpre izvlači iz organizma pacijenta koji je izložen hipotermiji, zatim se zagreje, a nakon toga i ponovo vrati u organizam. Takav postupak izvlačenja, grejanja i vraćanja krvi u organizam, obavlja se uz pomoć aparata koji se koristi za hemodijalizu).