Kratkovidost ili miopia kako se stručno naziva (na latinskom „Myopia“) predstavlja jedan od najčešće rasprostranjenih oblika poremećaja funkcije vida.
Ovaj oblik poremećaja funkcije vida, kao je dokazano na osnovu rezultata istraživanja koja su sprovedena u oblasti oftalmologije, pogađa čak oko 40 % stanovništva.
Pritom je važno napomenuti da kratkovidost može biti izražena kod osoba oba pola i kod osoba doslovno svih starosnih dobi, pa samim tim i kod dece.
Ukoliko je izražena kod dece, kratkovidost se najčešće manifestuje u školskom uzrastu i upravo tada se i otkriva na osnovu prepoznavanja simptoma o kojima ćemo nešto kasnije detaljno govoriti.
Kada su u pitanju odrasle osobe, kratkovidost se može manifestovati u doslovno svim periodima života, ali se najčešće manifestuje posle četrdesete godine života.
Ono što je karakteristično za poremećaj funkcije vida kakav je kratkovidost, jeste to da on izaziva smanjenje sposobnosti oka da jasno prepozna i definiše vizulne slike i oblike objekata koji su udaljeni od njega, a da jasno i precizno ima sposobnost da prepozna i da definiše vizuelne slike i oblike objekata koji su u njegovoj neposrednoj blizini.
Zbog navedene činjenice, osobe kod kojih je izražena kratkovidost, veoma često mogu bez problema i potpuno jasno recimo da čitaju, ali zato zamagljeno i zamućeno vide predmete i uopšteno vizuelne slike koje su udaljene od njih, tačnije od njihovih očiju.
Ukoliko nastavite da čitate tekst koji je pred vama, saznaćete koji su to konkretni simptomi kratkovidosti, koji su uzroci kratkovidosti, na koji način se određuje dioptrija osobama kod kojih je izražena kratkovidost i koja dioptrija odgovara takvim osobama, kao i kako se kratkovidost može lečiti.
Kratkovidost – simptomi
Simptomi na osnovu kojih se može prepoznati kratkovidost, u određenoj meri se razlikuju u zavisnosti od toga da li se manifestuju kod dece ili kod odraslih osoba.
Veoma često, deca nisu u stanju da sama prepoznaju simptome kratkovidosti i zato su roditelji ti koji na vreme treba da nauče koji su to konkretno simptomi i pri kakvim okolnostima i kako mogu da se primete.
Simptomi kratkovidosti kod dece su sledeći:
- Dete učestalo treplje,
- Prilikom gledanja televizije, dete često nesvesno sužava pogled, odnosno „žmirka“,
- Prilikom gledanja televizije, dete se približava televizoru (ukoliko dođe do manifestacije ove vrste simptoma kratkovidosti kod dece, potrebno je razlikovati da li je manifestacija simptoma udružena sa manifestacijom ostalih simptoma kratkovidosti kod dece. Ukoliko to nije slučaj, postoji mogućnost da takva reakcija deteta ne predstavlja simptom kratkovidosti, već rezultat želje deteta da se kroz približavanje televizoru „približi“ i situaciji koju „doživljava“ i „proživljava“ gledajući televiziju),
- Dete često rukicama trlja oči,
- Ukoliko je reč o detetu školskog uzrasta, prilikom praćenja nastave, dete primetno napreže pogled i „žmirka“ dok čita sadržaj ispisan na školskoj tabli.
Ukoliko ste roditelj deteta kod kojeg se manifestuju simptomi kratkovidosti, veoma je važno da reagujete pravovremeno i da što pre dete odvedete kod oftalmologa.
Na taj način, možete na vreme sprečiti dalje pogoršanje funkcije vida svog deteta i kratkovidost koja je kod njega izražena uz odgovarajuće tretmane lečenja možete pretvoriti u trenutno izraženu i prolaznu kratkovidost koja će isčeznuti u periodu puberteta ili čak i pre tog perioda.
Simptomi kratkovidosti kod odraslih
Simptomi kratkovidosti koji se manifestuju kod odraslih osoba, neuporedivo lakše i brže se prepoznaju nego simptomi kratkovidosti koji se manifestuju kod dece, jer odrasla osoba jasno i nedvosmisleno može da ih primeti i definiše.
Evo o kojim konkretno simptomima je reč:
- Pojava osećaja zamora u očima prilikom gledanja televizije ili prilikom vožnje (osećaj zamora u očima, veoma često je karakterističan po tome što je praćen osećajem peckanja u očima, pojavom crvenila očiju, pojavom suvoće očiju i pojavom bola u dubini očnih jama. Uz to, osećaj zamora u očima može biti praćen i ispucalošću kapilara u očima),
- Pojava glavobolje (glavobolja koja se manifestuje kao simptom kratkovidosti, karakteristična je po tome što „polazi“ iz dubine očnih jama i što se razvija, odnosno širi prema slepočnicama. Veoma često, bol kroz koji se ispoljava ova vrsta glavobolje je asimetrično prisutan, što znači da je izraženiji na jednoj polovini glave nego na drugoj polovini glave. Može se dogoditi i to da osoba kod koje se manifestuje glavobolja koja je simptom kratkovidosti, glavobolju oseća samo na jednoj strani glave i to dakle u dubini očne jame i u predelu slepočnice),
- Izraženost potrebe za čestim sužavanjem pogleda, to jest za takozvanim „žmirkanjem“ (do manifestacije ove vrste simptoma, dolazi posebno onda kada osoba kod koje je izražena kratkovidost posmatra i želi da fokusira predmete i uopšteno vizuelne slike koje su udaljene od njenih očiju. Ukoliko osoba kod koje je izražena kratkovidost na opisani način ne fokusira pogled na predmete i uopšteno na vizuelne slike koje su udaljene od njenih očiju, vizuelni doživljaj takvih predmeta i vizuelnih slika će biti zamućen i nejasan). Sa druge strane, osoba kod koje je izražena kratkovidost, prilikom posmatranja predmeta i vizuelnih slika koje se nalaze u blizini njenih očiju, imaće potpuno jasan ili bar dovoljno jasan vizuelni doživljaj. To znači da takva osoba može jasno i nesmetano na primer da čita,
- Izraženost razrokosti (važno je napomenuti da se ovaj simptom kratkovidosti ne manifestuje kod svih osoba kod kojih je izražen ovaj oblik poremećaja funkcije vida).
Kratkovidost – uzroci
U odnosu na uzrok koji je doveo do pojave kratkovidosti, kratkovidost se može okarakterisati i definisati kao prelomna, kao osna, kao indeksna, kao benigna i kao maligna kratkovidost.
- Uzrok prelomne kratkovidosti jeste pojačana zakrivljenost rožnjače,
- Uzrok osne kratkovidosti je atipična dužina očne jabučice: Konretno, kada je očna jabučiva duža od prosečnih 24 mm, može se javiti i uglavnom se javlja osna kratkovidost,
- Uzrok indeksne kratkovidosti je izraženost sklonosti očnog sočiva da pojačano prelama svetlost,
- Uzrok benigne kratkovidosti koja se važno je napomenuti takođe naziva i „školska“ kratkovidost nedovoljno je istražen i samim tim nije u potpunosti poznat. Ono što je međutim poznato, jeste da se benigna kratkovidost u ogromnoj većini slučajeva manifestuje kod osoba školskog uzrasta, tačnije kod dece starosti od 6 do 15 godina. Upravo zato, benigna kratkovidost se drugačije i naziva „školska“ kratkovidost,
- Uzrok maligne kratkovidosti jeste izraženost degenerativnih promena koje nastaju i koje se razvijaju u unutrašnjosti ili na određenom površinskom području očne jabučice. U poređenju sa prethodno navedenim oblicima kratkovidosti, maligna kratkovidost se uglavnom javlja kao posledica kontinuiranog i trajnog naprezanja i zamaranja očiju koje je udruženo sa ishranom koja ne sadrži dovoljno vitamina, kao i sa čestim boravkom u zatvorenom prostoru u kojem je vazduh suv i ispunjen duvanskim dimom ili drugim zagađujućim materijama. Kako bi se sprečio nastanak i razvoj maligne kratkovidosti, važno je da se oči redovno i dovoljno odmaraju, da osoba ima uravnoteženu i vitaminima bogatu ishranu i da dovoljno vremena provodi na otvorenom, to jest na čistom vazduhu.
Kratkovidost – dioptrija
Onda kada osoba prepozna simptome kratkovidosti koje smo u prethodnom delu teksta naveli i opisali, potrebno je da se u što kraćem vremenskom periodu obrati oftalmologu u cilju otkrivanja i definisanja dioptrije.
Da bi oftalmolog mogao jasno i precizno da utvrdi dioptriju pacijenta kod kojeg se manifestuju simptomi ratkovidosti, neophodno je da pristupi sprovođenju odgovarajućeg specijalističkog pregleda.
U određenim situacijama, potrebno je sprovesti i više različitih oblika specijalističkih pregleda.
Specijalistički pregledi koji se mogu sprovesti u cilju jasnog i pouzdanog otkrivanja i definisanja dioptrije, jesu sledeći specijalistički pregledi:
- Skijaskopija,
- Fotoskijaskopija,
- Analiza vidne oštrine.
Bez obzira koji konkretno oblik specijalističkog pregleda oftalmolog odabere, on će pacijenta pre njegovog sprovođenja svakako podvrgnuti jednoj opsežnoj anamnezi u okviru koje će i doneti zaključak o tome kojem konkretno obliku specijalističkog pregleda je najbolje pristupiti.
Na odabir konkretnog oblika specijalističkog pregleda koji ima za cilj da dovede do jasnog i pouzdanog otkrivanja i definisanja dioptrije, utiču i određene specifične okolnosti koje se mogu odnositi na starost pacijenta, na intenzitet simptoma kratkovidosti koji su kod pacijenta izraženi i slično.
U zavisnosti od dioptrije koja se utvrdi i definiše u okviru sprovođenja odgovarajućeg specijalističkog pregleda, kratkovidost se može okarakterisati i definisati kao mala kratkovidost, kao srednja kratkovidost i kao velika kratkovidost.
- Mala kratkovidost je kratkovidost koju karakteriše dioptrija koja ne prelazi – 3 dpt.
- Srednja kratkovidost je kratkovidost koju karakteriše dioptrija koja se kreće u rasponu od – 3,5 dpt do – 8 dpt.
- Velika kratkovidost je kratkovidost koju karakteriše dioptrija koja prelazi – 8,25 dpt.
Osobe kod kojih je izražena srednja kratkovidost, kao i osobe kod kojih je izražena velika kratkovidost, izložene su riziku od pojave glaukoma, to jest riziku od pojave očnog pritiska.
Konkretnije, onda kada usled izraženosti kratkovidosti dioptrija postane veća od – 6, postepeno nastaje i postepeno raste rizik od pojave glaukoma, to jest rizik od pojave očnog pritiska.
Srazmerno činjenici da glaukom, odnosno očni pritisak može vremenom, ukoliko se na vreme ne sanira, dovesti do drastičnog gubitka vida, pa čak i do slepila, srednju ratkovidost, baš kao i veliku kratkovidost treba shvatiti kao ozbiljan zdravstveni problem na koji je neophodno pravovremeno delovati kroz odgovarajući tretman lečenja.
Kratkovidost – lečenje
Kao i svi drugi oblici poremećaja funkcije vida, kratkovidost se takođe može lečiti.
To da li će lečenje kratkovidosti dovesti do potpunog oporavka funkcije vida ili pak samo do delimičnog poboljšanja funkcije vida, zavisi od brojnih faktora, koji se odnose prvenstveno na uzrok kratkovidosti, ali i na stepen izraženosti kratkovidosti.
Baš iz pomenutog razloga, lečenje kratkovidosti treba započeti što je pre moguće, jer se na taj način drastično povećavaju šanse da sprovođenje tretmana lečenja može dovesti do potpunog izlečenja kratkovidosti, odnosno do potpunog oporavka funkcije vida.
Što se kratkovidost kao oblik zdravstvenog problema više zapostavi, to sprovođenje tretmana lečenja postaje teže i komplikovanije kao takvo podrazumeva preduzimanje drastičnijih mera.
U početnim fazama razvoja, kratkovidost se može lečiti nošenjem naočara sa odgovarajućom dioptrijom, ili pak nošenjem kontaktnih sočiva sa takođe odgovarajućom dioptrijom.
Onda kada pacijent kod kojeg je izražena kratkovidost počne da nosi naočare ili kontaktna sočiva sa odgovarajućom dioptrijom, od svog lekara, tačnije od svog oftalmologa, treba da dobije prognoze o tome u kojoj meri i kroz koji vremenski period takav postupak lečenja kratkovidosti može da dovede do potpunog oporavka ili bar do poboljšanja funkcije vida.
U skladu sa razvojem oporavka ili poboljšanja funkcije vida, periodično, potrebno je korigovati, odnosno promeniti dioptriju.
Ukoliko je kratkovidost izražena kao srednja ili kao velika i ukoliko je samim tim dioptrija takva da lečenje ne može efikasno da se sprovede kroz nošenje naočara sa dioptrijom ili kroz nošenje kontaktnih sočiva sa dioptrijom, u cilju lečenja kratkovidosti, potrebno je pristupiti sprovođenju drastičnijih metoda lečenja ovog oblika zdravstvenog problema.
Takvi, drastičniji oblici lečenja kratkovidosti, mogu podrazumevati sledeće oblike lečenja:
- Sprovođenje ortokeratologije: Ortokeratologija predstavlja postupak lečenja kratkovidosti koji se sprovodi tako što se pacijent izlaže obavezi nošenja specijalnih sočiva koja imaju zadatak da koriguju oblik rožnjače i da na taj način dovedu do potpunog oporavka ili bar do poboljšanja funkcije vida. Pomenuta vrsta sočiva, može se nositi u toku dana i noći ili samo u toku noći u zavisnosti od mere u kojoj je izražena kratkovidost.
- Postupak postavljanja plastičnog prstena na površinu rožnjače: Reč je o specijalnom medicinskom prstenu koji se postavlja na površinu rožnjače sa ciljem da koriguje njen oblik i da na taj način dovede do potpunog oporavka ili bar do poboljšanja funkcije vida. Ukoliko se prilikom nošenja pomenute vrste prstena pojavi bilo koji oblik problema koji bi se mogli definisati kao reakcija na nošenje ove vrste prstena, prsten se bez problema može ukloniti sa površine rožnjače. Isto tako, položaj prstena se može korigovati ukoliko se za tim razvije potreba u toku njegovog nošenja.
- Sprovođenje keratektomije: Ovaj metod lečenja kratkovidosti, podrazumeva postupak laserskog odstranjivanja određenog područja rožnjače, to jest određenog sloja tkiva rožnjače. Sprovođenju keratektomije, pristupa se uglavnom onda kada je izražena velika kratkovidost i kada prethodno navedene i opisane metode lečenja ne mogu da dovedu do očekivanih i do zadovoljavajućih rezultata lečenja kratkovidosti.
Maligna kratkovidost, odnosno kratkovidost koja nastaje i koja se razvija kao posledica degenerativnih promena koje su izražene u unutrašnjosti ili na određenom površinskom području očne jabučice, predstavlja oblik kratkovidosti koji se najčešće leči kroz sprovođenje keratektomije.
Nakon sprovođenja lečenja kratkovidosti, bez obzira o kojoj konkretno metodi lečenja je reč, potrebno je da pacijent periodično kontroliše kvalitet funkcije vida i to tako što će odlaziti na preglede kod svog oftalmologa.
Cilj obavljanja takvih pregleda, jeste pravovremeno sprečavanje ponovne pojave kratkovidosti ili pak sprečavanje napredovanja prethodno tek delimično saniranih simptoma kratkovidosti.