Motoričke sposobnosti predstavljaju grupu osobina koje su svojstvene ljudskom biću, a zahvaljujući kojima je moguće obavljanje motoričkih zadataka.
Ono što je karakteristično za motoričke sposobnosti, jeste to da se mogu meriti.
O tome koje konkretno osobine se ubrajaju u motoričke sposobnosti, ali i o tome na koji način se motoričke sposobnosti mogu meriti, moći ćete da pročitate u nastavku teksta.
Šta su motoričke sposobnosti?
Osobine koje se ubrajaju u motoričke sposobnosti su sledeće osobine:
– Snaga:
Snaga, kao jedna od motoričkih sposobnosti koja se definiše kao veština savladavanja različitih formi otpora, može biti eksplozivna, zatim repetitivna i statička.
Eksplozivna snaga, predstavlja spremnost pružanja maksimalno izraženog ubrzanja određenom telu ili predmetu na koje se vrši delovanje.
Ova forma snage, dakle eksplozivna snaga poseduje takozvani koeficijent urođenosti koji se izražava kroz formulu H2=0,80. Najveći stepen izraženosti eksplozivne snage prisutan je između 20. i 22. godine života, a nakon 30. godine života stepen eksplozivne snage postepeno počinje da opada.
Repetitivna snaga, definiše se kao dugotrajan rad koji ima za cilj da savlada određeni oblik spoljanjeg otpora koji nije veći od ukupno 75% od ukupne snage kojom raspolaže ljudsko telo. Ono što je važno znati u vezi repetitivne snage, jeste da ona može biti izražena kao apsolutna repetitivna snaga i kao relativna repetitivna snaga.
Apsolutna repetitivna snaga predstavlja maksimalnu sposobnost ljudskog tela da savlada spoljašnji otpor, dok relativna repetitivna snaga predstavlja maksimalnu sposobnost ljudskog tela da savlada otpor sopstvene težine. Najveći stepen izraženosti repetitivne snage prisutan je između 32. i 35. godine života, a nakon 40. godine života stepen repetitivne snage postepeno počinje da opada.
Statička snaga, definiše se kao maksimalna sposobnost vršenja izometričke kontrakcije i kao maksimalna sposobnost zadržavanja tela u određenom položaju onda kada su izraženi takozvani produženi uslovi rada. Najveći stepen izraženosti statičke snage prisutan je u 32. godini života, a nakon 40. godine stepen statičke snage postepeno počinje da opada.
– Gipkost:
Gipkost, kao jedna od motoričkih sposobnosti koja se definiše kao veština izvođenja različitih formi pokreta koji su izraženi kroz veliku amplitudu, može biti aktivna i pasivna.
Aktivna gipkost podrazumeva gipkost koju telo ispoljava oslanjajući se isključivo i samo na snagu sopstvenih mišića, dok pasivna gipkost podrazumeva gipkost koju telo ispoljava koristeći snagu nekog oblika spoljašnje sile.
– Preciznost:
Preciznost, kao jedna od motoričkih sposobnosti, definiše se kao veština, odnosno umeće pogađanja određenog cilja koji može biti statički ili dinamički, a koji se nalazi na izvesnoj udaljenosti. Preciznost se može izraziti kroz gađanje cilja ili kroz ciljanje cilja.
Gađanje cilja, definiše se kao radnja u okviru koje se predmetu kojim se gađa cilj pruža početni impuls ili ubrzanje na koje naknadno nije moguće delovati.
Ciljanje cilja, definiše se kao radnja u okviru koje se pravac kretanja određenog predmeta usmerava i navodi do određenog cilja.
– Brzina:
Brzina, kao jedna od motoričkih sposobnosti, definiše se kao veština reagovanja i kao veština izvođenja jednog pojedinačnog ili više uzastopnih pokreta koji su izraženi kroz što kraći vremenski interval. Brzina se može izraziti kao brzina reakcije i kao brzina pojedinačnog pokreta ili kao brzina frekvencije pokreta.
Brzina reakcije, definiše se kao sposobnost tela da što brže reaguje na izraženost određenog signala.
Brzina pojedinačnog pokreta ili brzina frekvencije pokreta, definiše se kao sposobnost tela da u okviru što kraćeg vremenskog intervala ispolji jedan pojedinačni ili više nadovezanih pokreta.
– Koordinacija:
Koordinacija, kao jedna od motoričkih sposobnosti, definiše se kao veština voljnog vladanja pokretima celog tela ili pokretima pojedinačnih delova tela i izražava se kroz sposobnost brzog i preciznog izvođenja složenih motoričkih zadataka.
– Ravnoteža:
Ravnoteža, kao jedna od motoričkih sposobnosti, definiše se kao veština zadržavanja tela u jednom određenom položaju, bez dopuštanja uticaja bilo kog oblika delovanja na promenu tog položaja. Ravnoteža može biti izražena i posmatrana kao statička ravnoteža i kao dinamička ravnoteža.
Statička ravnoteža, predstavlja veštinu zadržavanja tela u jednom određenom položaju bez vršenja pokreta jedne ili obe noge (uprošćeno rečeno, statička ravnoteža je ravnoteža koju je telo spremno da ostvari u trenutku stajanja).
Dinamička ravnoteža, predstavlja veštinu zadržavanja tela u voljno kontrolisanom i određenom položaju u toku kretanja.
– Agilnost:
Agilnost, kao jedna od motoričkih sposobnosti, definiše se kao veština tela da u okviru što kraćeg vremenskog intervala, to jest što brže napravi promenu pravca kretanja.
Merenje motoričkih sposobnosti
Merenje motoričkih sposobnosti, obavlja se kroz sprovođenje testiranja koje obuhvata grupu testova, kao što su sledeći testovi:
– Test koordinacije,
– Test eksplozivne snage mišića nogu,
– Test opšte snage,
– Test brzine,
– Test repetitivne snage,
– Test izdržljivosti.
Svaki od upravo navedenih oblika testova koje obuhvata postupak testiranja motoričkih sposobnosti, sprovodi se na prethodno precizno koncipiran i definisan način, a na koji konkretno način se koji test sprovodi, imaćete prilike da saznate ukoliko pročitate redove koji su pred vama.
Sprovođenje testa koordinacije:
Sprovođenje testa koordinacije, vrši se uz pomoć upotrebe lopte (najčešće je to lopta za odbojku). Konkretno, osoba koja je podvrgnuta ovom testu, uzima loptu, a nakon toga zauzima položaj polučučnja i poziciju koja podrazumeva 1,5 metara udaljenosti od zida.
Iz tog položaja i iz te pozicije, osoba u trajanju od ukupno 15 sekundi baca loptu tako da se lopta odbija o zid i da se ponovo vraća u ruke, to jest da može da se uhvati.
Kao rezultat ovog oblika testa, beleži se broj hvatanja lopte.
Sprovođenje testa eksplozivne snage mišića nogu:
Sprovođenje testa eksplozivne snage mišića nogu, podrazumeva izvođenje skoka u dalj. Pre izvođenja skoka u dalj, osoba treba da se izuje, da zauzme položaj polučučnja i da se iz tog položaja odrazi što više može unapred i to istovremeno sa obe noge.
Prilikom izvođenja skoka u dalj, osoba ima pravo da zamahuje rukama, kako bi stvorila što bolju ravnotežu i kako bi ostvarila što veći odraz.
Sprovođenje testa opšte snage:
Sprovođenje testa opšte snage, podrazumeva bacanje medicinke u dalj. Konkretno, osoba zauzima stojeći položaj, uzima medicinku sa obe ruke i držeći medicinku ruke uspravlja iznad glave. Držeći medicinku iznad glave, osoba se povija unazad tako da zamahne i potom takođe sa obe ruke baca medicinku što je više moguće u dalj.
Sprovođenje testa brzine:
Sprovođenje testa brzine, podrazumeva merenje brzine trčanja na 30 metara. Naime, osoba zauzima položaj na obeleženoj startnoj liniji i počinje da trči onog trenutka kada za to dobije znak. Od trenutka započinjanja trčanja, osoba trči što brže može sve dok ne stigne do obeleženog cilja, tačnije dok ne istrči 30 metara.
Dok osoba trči, meri se vreme koje joj je potrebno da trčeći stigne od startne linije do cilja i na osnovu izmerenog vremena se određuje brzina.
Sprovođenje testa repetitivne snage:
Sprovođenje testa repetitivne snage, podrazumeva izvođenje zgibova. Da bi pristupila izvođenju zgibova, osoba zauzima položaj u kojem se rukama drži za fiksirano vratilo i održava svoju težinu na rukama i to tako da između trupa i ruku napravi ugao od približno 90 stepeni. Iz tog položaja, osoba pravi zgibove tako da u maksimalnom gornjem položaju bradom dohvati fiksirano vratilo za koje se drži. Kada bradom dohvati fiksirano vratilo, osoba se spušta sve dok ponovo ne ostvari ugao od oko 90 stepeni između trupa i ruku i iz tog položaja ponovo počinje da se podiže snagom ruku i podiže se sve dok ponovo bradom ne dohvati fiksirano vratilo.
Onog trenutka kada osoba više nije u stanju da na pravilan i upravo opisan način izvodi zgibove, zgibovi prestaju da se broje i kao rezultat testa beleži se broj pravilno izvedenih zgibova.
Sprovođenje testa izdržljivosti:
Sprovođenje testa izdržljivosti, podrazumeva istrčavanje kružne staze od 500 metara ukoliko su u pitanju osobe ženskog pola ili istrčavanje kružne staze od 800 metara ukoliko su u pitanju osobe muškog pola. Kao rezultat testa, beleži se vreme koje je osobi potrebno da trčeći stigne od linije starta do cilja. Na osnovu zabeleženog vremena, određuje se ostvarena brzina, a na osnovu ostvarene brzine, definiše se nivo izdržljivosti.
Završna reč
Ono što je važno napomenuti u vezi merenja, to jest u vezi testiranja motoričkih sposobnosti, jeste da je taj oblik testiranja uvršćen u nastavni program kojeg se pridržavaju nastavnici fizičkog vaspitanja.
Naime, testiranje motoričkih sposobnosti, sprovodi se u doslovno svim osnovnim školama i njemu se podvrgavaju učenici od petog do osmog razreda.
Pritom, testiranje motoričkih sposobnosti se ne sprovodi u toku cele školske godine, već se sprovodi najčešće na samom početku i na samom kraju školske godine.
Rezultati testiranja, utiču na formiranje ocene iz fizičkog vaspitanja. Međutim, ukoliko dete, to jest učenik ima određeni zdravstveni problem (koji može biti izražen kroz urođenu ili kroz stečenu srčanu manu recimo) i ukoliko zbog izraženosti tog zdravstvenog problema ne sme da se izlaže naporu, tada učenik ima pravo da zatraži poštedu i da ne bude podvrgnut testiranju.
Osim učenika koji pohađaju osnovnu školu, testiranju motoričkih sposobnosti veoma često se izlažu i sportisti (posebno profesionalni sportisti) od kojih se u svakom trenutku očekuje da poseduju i da iskažu što je moguće bolju i veću fizičku spremnost.
U zavisnosti od tipa sporta kojim se sportista bavi, ali i u zavisnosti od mere u kojoj je sportista aktivan u sportu kojim se bavi, zavisi i učestalost potrebe za izlaganjem testiranju motoričkih sposobnosti.
Što je sportista aktivniji u sportu kojim se bavi, to je srazmerno tome i učestalost sprovođenja testiranja motoričkih sposobnosti veća.