Pneumotoraks pluća (na latinskom „Pneumothorax“), predstavlja stanje koje se uprošćenim rečima i najjednostavnije može definisati kao nakupljanje vazduha u unutrašnjosti pleure, to jest u unutrašnjosti pleuralne šupljine.
Na osnovu načina na koji nastane, pneumotoraks pluća se može okarakterisati kao spontani pneumotoraks pluća i kao traumatski pneumotoraks pluća.
Spontani pneumotoraks pluća, kao što se u samom startu može i zaključiti, nastaje spontano i bez prethodno izraženog bilo kog oblika traume, to jest povrede koja je eventuano mogla da deluje na površinu grudnog koša ili na površinu samog plućnog tkiva.
Ovaj oblik pneumotoraksa pluća, dakle spontani pneumotoraks pluća, može se definisati kao primarni i kao sekundarni.
Primarni spontani pneumotoraks pluća nastaje kod pacijenata čija su pluća prethodno bila u potpunosti zdrava i kod kojih prethodno nije dijagnostikovan ni jedan oblik plućne bolesti.
Prema statističkim podacima koji su bliski oblasti medicine, primarni spontani pneumotoraks pluća najčešće nastaje kod mladih osoba, koje imaju asteničnu konstituciju, što znači kod mladih osoba koje su izrazito visoke, a mršave. Kod takvih osoba, rizik od nastanka primarnog spontanog pneumotoraksa pluća, značajno se uvećava uz konstantno izraženo konzumiranje cigareta.
Sa druge strane, sekundarni spontani pneumotoraks pluća nastaje kod pacijenata koji su i prethodno imali zdravstvene probleme sa plućima, to jest kod kojih je prethodno dijagnostikovana određena bolest pluća i takav oblik spontanog pneumotoraksa pluća, može se opisati kao posledica prisustva određene osnovne bolesti pluća, to jest kao razvoj komplikacije takve bolesti.
Sudeći po statističkim podacima koji su proistekli iz rezultata medicinskih istraživanja, sekundarni spontani pneumotoraks pluća u većini slučajeva nastaje kod starijih osoba i to kod onih starijih osoba za koje je karakteristično to što imaju plućni emfizem ili bilo koji nešto komplikovaniji oblik plućnog oboljenja.
Kada nastane primarni spontani pneumotoraks pluća, on se uglavnom ispoljava kroz rupture, tačnije u formi ruptura koje nastaju u šupljinama koje su smeštene u gornjem području plućnog tkiva ispod pleure (pleure su sićušni cistični prostori koji se nalaze u unutrašnjosti plućnog tkiva, koji najčešće zahvataju prečnik do oko 2 centimetara i koji se kao takvi teško uočavaju čak i na rendgenskim snimcima).
Onda kada nastane sekundarni spontani pneumotoraks pluća, on se uglavnom ispoljava kroz rupture, tačnije u formi ruptura koje obuhvataju emflzemske bule u području pleura.
Kada je u pitanju traumatski pneumotoraks pluća, on u ogromnoj većini slučajeva nastaje kao posledica zadobijanja određenog oblika traume, to jest kao posledica određenog oblika povrede koja je prethodno delovala na površinu grudnog koša, ili na površinu samog plućnog tkiva.
Takav oblik pneumotoraksa pluća, veoma često je praćen i pojavom oskudnog do nešto obilnijeg krvarenja i on se u okviru medicinske prakse stručno naziva hemopneumotoraks.
Prema vrsti, tačnije prema formi traume ili povrede koja je dovela do nastanka traumatskog pneumotoraksa pluća, traumatski pneumotoraks pluća se može podeliti u tri kategorije.
Prvu kategoriju predstavlja zatvoreni traumatski pneumotoraks pluća, drugu kategoriju predstavlja otvoreni traumatski pneumotoraks pluća i treću kategoriju predstavlja tenzioni (ili ventilni) traumatski pneumotoraks pluća.
Zatvoreni traumatski pneumotoraks pluća, karakterističan je po tome što je u okviru njegove izraženosti zatvorena, to jest prekinuta veza između plućnog tkiva i između pleure u čijoj unutrašnjosti je izražen pneumotoraks. U okviru izraženosti ovog oblika pneumotoraksa pluća, vazduh se postepeno spontano resorbuje i nakon toga, pluća se spontano sama ponovo prošire i vrate se u svoj prvobitni položaj.
Otvoreni traumatski pneumotoraks pluća, karakterističan je po tome što je u okviru njegove izraženosti i dalje prisutna i održana veza između bronhija i između pleure u čijoj unutrašnjosti je izražen pneumotoraks pluća. U toku izraženosti otvorenog traumatskog pneumotoraksa pluća, snaga pritiska koja je izražena u unutrašnjosti pleure, gotovo je izjednačena sa snagom atmosferskog pritiska.
Tenzioni (ili ventilni) traumatski pneumotoraks pluća, karakterističan je po tome što je u okviru njegove izraženosti prisutan sićušni otvor na površini pleure, koji u ovom slučaju zauzima i ispoljava ulogu svojevrsnog jednosmernog ventila koji omogućava da u procesu udisanja vazduha vazduh dospe u unutrašnjost pleure.
S obzirom da takav sićušni otvor na površini pleure, kao što smo već i naglasili zauzima i ispoljava ulogu svojevrsnog jednosmernog ventila, vazduh koji prilikom udisanja dospe u unutrašnjost pleure, ne može da se oslobodi iz njene unutrašnjosti prilikom izdisaja.
Samim tim, koncentracija vazduha u unutrašnjosti pleure prilikom svakog novog udisaja postaje sve veća i ta činjenica rezultira time da snaga pritiska vazduha u unutrašnjosti pleure za veoma kratko vreme postane veća od snage atmosferskog pritiska.
Pneumotoraks pluća – prva pomoć
Osobi koja je doživela pneumotoraks pluća, potrebno je u što hitnijem vremenskom roku ukazati prvu pomoć, kako bi se sprečila pojava komplikacija ovog oblika nimalo jednostavnog zdravstvenog problema.
Međutim, pre nego što pristupite takvom postupku, prvo što je važno i potrebno da uradite, jeste da pozovete hitnu pomoć.
Pre nego što ekipa hitne pomoći stigne i adekvatno zbrine osobu kojoj je lekarsa pomoć neophodna, ono što sami možete da preduzmete u cilju pružanja adekvatne i kvalitetne prve pomoći, jeste sledeće:
Osobu najpre postavite u sedeći položaj i potrudite se da njeni disajni putevi budu otvoreni i slobodni i prvenstveno snabdeveni izvorom dovoljne količine svežeg i čistog vazduha.
Nakon što ste sigurni da osoba može da udahne dovoljno svežeg i čistog vazduha, sledeće što je potrebno da uradite, jeste da proverite da li na površini grudnog koša osobe postoje otvorene traume, odnosno povrede.
Ukoliko se uspostavi da je tako, područja takvih trauma, odnosno povreda grudnog koša, pokrijte sterilnim hrmetičkim zavojem (kao zamenu za sterilni hermetički zavoj, možete upotrebiti sloj savršeno čistog nailona, preko kojeg ćete naneti savršeno čistu pamučnu tkaninu ili veću količinu salveta ili papirnih maramica).
Kada ste i taj korak pravilno i uspešno preduzeli, sve što dalje možete učiniti, jeste da osobu kojoj pomažete umirite i da zajedno sa njom sačekate ekipu hitne pomoći koja će preuzeti dalju brigu o njoj.
Pneumotoraks pluća – uzroci
Uzroci koji mogu dovesti do nastanka pneumotoraksa pluća, međusobno se značajno razlikuju u zavisnosti od toga da li govorimo o uzrocima spontanog pneumotoraksa pluća ili pak govorimo o uzrocima traumatskog pneumotoraksa pluća.
Kada je reč o uzrocima spontanog pneumotoraksa pluća, oni se međusobno opet mogu značajno razlikovati, ali ovog puta u odnosu na činjenicu da li je reč o primarnom obliku spontanog pneumotoraksa pluća ili je reč o sekundarnom obliku spontanog pneumotoraksa pluća.
Uzroci nastanka primarnog spontanog pneumotoraksa pluća, uglavnom se odnose na sledeća specifična stanja kojima ljudsko telo, tačnije konkretno ljudska pluća mogu biti izložena:
- Učešće u saobraćajnoj nesreći,
- Prekomerno naprezanje pluća, kao što je naprezanje pluća koje je izraženo pri ronjenju (prilikom ronjenja, rizik od nastanka primarnog spontanog pneumotoraksa pluća, posebno je izražen u toku izranjanja iz vode kada su disajni putevi zatvoreni i nesnabdeveni izvorom kiseonika),
- Pad sa velike visine,
- Letenje nedovoljno ispravnim letilicama (da bi letenje bilo kojom vrstom letilice, kao što je recimo avion moglo da dovede do nastanka primarnog spontanog pneumotoraksa pluća, potrebno je da određena oprema na toj letilici bude neispravna i da dovede do stvaranja dekompresije),
- Dugotrajno zadržavanje u prostorima u kojima je izražen povišen atmosferski pritisak (neki od takvih prostora mogu biti na primer dugački tuneli, rudnici i slično),
- Izloženost snažnom vazdušnom talasu koji nastaje prilikom različitih oblika eksplozija).
U određenim situacijama, tačnije kod osoba kod kojih je izražena genetska predispozicija za nastanak primarnog spontanog pneumotoraksa pluća, ovaj oblik zdravstvenog problema može nastati i usled delovanja krajnje uobičajenih uzroka kojima je gotovo svakodnevno doslovno svaka osoba izložena.
Takvi uzroci, odnose se na primer na nošenje teškog tereta, na kijanje, na kašljanje ili na bilo koji oblik nepto intenzivnijeg naprezanja.
Kod žena koje imaju genetsku predispoziciju za nastanak primarnog spontanog pneumotoraksa pluća, ovaj oblik zdravstvenog problema može nastati i u toku naprezanja prilikom porođaja.
Uzroci nastanka sekundarnog spontanog pneumotoraksa pluća su sledeći:
- Hronično izražena opstruktivna bolest pluća,
- Astma (uglavnom su to teži i komplikovaniji oblici astme),
- Fibroza pluća,
- Cistična fibroza pluća,
- Sarkoidoza,
- Komplikovani i dugotrajno izraženi oblici bakterijskih infekcija plućnog tkiva,
- Komplikovani i dugotrajno izraženi oblici virusnih infekcija plućnog tkiva,
- Komplikovani i dugotrajno izraženi oblici gljivičnih infekcija plućnog tkiva,
- Sida,
- Sklerodermija,
- Histocitoza,
- Limfangioleiomiomatoza,
- Marfanov sindrom,
- Primarni oblici tumora plućnog tkiva,
- Sekundarni oblici tumora plućnog tkiva.
Kada je reč o uzrocima nastanka traumatskog pneumotoraksa pluća, bilo da je reč o uzrocima zatvorenog traumatskog pneumotoraksa pluća, o uzrocima otvorenog traumatskog pneumotoraksa pluća ili o uzrocima tenzionog (ili ventilnog) traumatskog pneumotoraksa pluća, takvi uzroci se odnose na izraženost različitih oblika trauma, to jest na izraženost različitih oblika povreda koje mogu zahvatiti grudni koš ili direktno površinu plućnog tkiva.
Pneumotoraks pluća – simptomi
Prvo što je karakteristično za simptome pneumotoraksa pluća, tačnije za način na koji se oni manifestuju, jeste to što oni nastaju i što se razvijaju jako brzo i što kao takvi, samim tim doslovno ne mogu ostati neprimećeni.
Naime, odmah po nastanku pneumotoraksa pluća, dolazi i do nastanka i do razvoja simptoma ove vrste specifičnog zdravstvenog problema.
Simptomi koji se vezuju za pneumotoraks pluća, odnose se prvenstveno na pojavu iznenadnog i jakog, to jest prodornog bola u predelu grudnog koša i na pojavu otežane funkcije disanja.
U određenoj meri, intenzitet izraženosti pomenutih simptoma, zavisi od vrste pneumotoraksa pluća, kao i od uzroka koji je doveo do nastanka pneumotoraksa pluća.
Ono što je bitno i čak neophodno znati, jeste da se po prepoznavanju simptoma pneumotoraksa pluća treba odmah obratiti lekaru, kako bi se ostvarile šanse za što uspešnije i što brže saniranje ove vrste zdravstvenog problema.
U protivnom, ukoliko se simptomi pneumotoraksa pluća ignorišu i ukoliko se ne reaguje na vreme, to može rezultirati nastankom komplikacija i posledica koje se mogu razviti nakon izraženosti ove vrste specifičnog zdravstvenog problema.
Pneumotoraks pluća – posledice
Naime, nastanak i razvoj posledica pneumotoraksa pluća, može se sprečiti pravovremenom reakcijom i pravovremenim obraćanjem lekaru.
U protivnom, ukoliko se takvi koraci preskoče i ukoliko dođe do nastanka i do razvoja posledica pneumotoraksa pluća, takve posledice, mogu se odnositi na smanjenje kvaliteta funkcije pluća.
Do smanjenja kvaliteta funkcije pluća, može doći usled nastanka, odnosno usled stvaranja pleuralnog izliva, koji je karakterističan po tome što utiče na stvaranje fibroznog tkiva koje dalje uzrokuje smanjenje kvaliteta funkcije pluća.
Takođe, do smanjenja kvaliteta funkcije pluća nakon pneumotoraksa pluća može doći i ukoliko se pluća u periodu oporavka i lečenja dovoljno ne rašire, odnosno ukoliko se ne vrate u svoj prvobitni oblik.
Različiti oblici infekcija pluća, kao i različiti oblici infekcija određenih regija pluća (to mogu biti na primer infekcije plućne maramice), takođe se mogu svrstati u red mogućih posledica pneumotoraksa pluća.
Ipak, napomenućemo još jednom važnu činjenicu, a to je da se nastanak i razvoj posledica pneumotoraksa pluća može u potpunosti uspešno sprečiti ukoliko se pacijent u što kraćem vremenskom roku (bez odlaganja) obrati lekaru.
Pneumotoraks pluća – oporavak i lečenje
Period oporavka od pneumotoraksa pluća, tačnije njegovo trajanje je individualno i zavisi od niza faktora, kao što su konkretan uzrok koji je doveo do nastanka pneumotoraksa pluća, konkretna vrsta pneumotoraksa pluća, ali i starost i ukupno zdravstveno stanje pacijenta.
Kako bi oporavak od pneumotoraksa trajao što kraće i kako bi mogao da se definiše kao uspešan i kvalitetan, potrebno je da pacijent bude u potpunosti pošteđen bilo kog oblika naprezanja pluća.
Period oporavka, u većini slućajeva traje od nekoliko meseci do oko godinu dana.
Lečenje pneumotoraksa pluća, takođe je individualno i može se razlikovati od pacijenta do pacijenta.
Najčešće, lečenje se sprovodi kroz torakalnu drenažu, koja se obavlja tako što se torakalni dren uvodi u pluralnu šupljinu koja je prethodno bila izložena nastanku pneumotoraksa pluća. Torakalni dren se uvodi u ravni u visini medioklavikularne linije, a takav postupak lečenja, ima za cilj da dovede do uspostavljanja optimalnog pritiska u unutrašnjosti pleuralne šupljine i da omogući odvijanje procesa oporavka pluća.
U retkim slučajevima, lečenje pneumotoraksa pluća se sprovodi kroz obavljanje hirurške intervencije, koja je minimalno invazivna i koja se sprovodi kroz nekoliko svedenih hirurških rezova.