Slezina predstavlja izuzetno važan organ u ljudskom organizmu, pripada grupi limfnih organa i smeštena je sa leve strane trbušne duplje i to između levog bubrega, želuca i dijafragme. Svoju funkciju, slezina započinje još u toku embrionalnog razvoja u okviru kojeg učestvuje u stvaranju eritrocita, odnosno crvenih krvnih zrnaca u organizmu ploda.
Kasnije, tačnije nakon rođenja, funkcija slezine se menja i ogleda se kroz proces filtracije krvne tečnosti, kroz proces skladištenja i razlaganja starih crvenih krvnih zrnaca i kroz proces vraćanja njihovih komponenti u koštanu srž, odakle počinje da se odvija postupak stvaranja novih krvnih ćelija.
Na svojevrstan način, slezina ujedno predstavlja i oblik rezervoara krvne tečnosti, iz kojeg organizam pri izloženosti određenim stanjima može crpeti izvesne količine te krvne tečnosti.
Čitava površina slezine, isprepletana je limfnim čvorovima čija je uloga da aktivno učestvuju u proizvodnji antitela, u proizvodnji limfocita i u proizvodnji monocita koji udruženo unutar ljudskog organizma deluju tako što uništavaju najrazličitije oblike štetnih materija koje mogu prodreti u sadržaj krvi i odakle se mogu preneti u sve ostale regije organizma u kojima se mogu pretvoriti u uzročnike nastanka različitih vrsta zdravstvenih smetnji i oboljenja.
Pri uobičajenim okolnostima, tačnije onda kada se funkcija slezine odvija na zdrav i normalan način, dimenzije slezine su najčešće 12 x 8 centimetara, što znači da je slezina tolika da odgovara veličini prosečne ljudske šake.
Onda kada iz bilo kog razloga dođe do uvećanja slezine, takvo stanje se medicinski naziva splenomegalija.
Drugim rečima, splenomegalija predstavlja stručan naziv za uvećanje slezine.
Splenomegalija – simptomi
Splenomegalija, to jest uvećanje slezine, može se prepoznati na osnovu manifestacije veoma brojnih, međusobno različitih simptoma.
Konkretno, reč je o sledećim simptomima:
– Javlja se malaksalost koja je karakteristična po tome što je izražena u svim periodima dana i što nije uslovljena izlaganjem fizičkom zamoru niti nedostatkom sna, ali i po tome što traje kontinuirano, kroz duži vremenski period koji podrazumeva najmanje nedelju dana,
– Dolazi do primetnog smanjenja telesne mase, tačnije do primetnog gubitka kilograma,
– Dolazi do čestog preznojavanja koje nije uslovljeno uticajem visoke temperature u prostoru u kojem se osoba nalazi,
– Dolazi do naglog razvoja sklonosti ka čestoj pojavi najrazličitijih oblika infekcija (počev od čestih infekcija grla ili nosa, pa do čestih infekcija unutrašnjih organa, kao što su infekcije urinarnih organa, infekcije digestivnih organa i slično),
– Dolazi do nastupanja anemije (prisustvo ovog simptoma, najčešće ostaje neotkriveno sve dok osoba ne odluči da obavi analizu krvi),
– Na levoj strani trbušne duplje, ispod rebara, nastaje osećaj napetosti, a neretko i osećaj bola koji u zavisnosti od mere u kojoj je splenomegalija izražena može biti blag do veoma prodoran i oštar,
– Prethodno opisani osećaj napetosti i osećaj bola, vremenom može početi da se širi na gore i to tako da doseže čak do regije levog ramena (ovaj simptom, u ogromnoj većini slučajeva, manifestuje se u poodmakloj fazi razvoja splenomegalije, tačnije onda kada se splenomegalija zapusti i kada se njeni prvi simptomi ignorišu. Manifestaciju ovog simptoma nikako ne treba ignorisati, jer on može ukazivati na činjenicu da je došlo do toga da se usled drastičnog uvećanja slezine svi njeni delovi ne snabdevaju sa dovoljnom količinom krvi i da su počeli ili da bi uskoro mogli početi da odumiru),
– Može doći do gubitka sposobnosti konzumiranja obilnijih obroka (ova vrsta simptoma, manifestuje se isključivo onda kada se slezina uvećava tako da se širi prema želucu i da samim tim vrši pritisak na želudac. Osobe kod kojih se manifestuje ovaj simptom, ubrzo nakon započinjanja konzumiranja obroka, tačnije već nakon što pojedu nekoliko zalogaja, postaju site),
– Može doći do potpunog izostanka apetita (do manifestacije ovog simptoma dolazi onda kada je uvećanje slezine izraženo toliko da slezina intenzivno pritiska i ujedno sabija želudac).
Nešto što je jako važno napomenuti kada je u pitanju manifestacija simptoma splenomegalije, jeste da se ona nikako ne sme zanemarivati, bez obzira da li se odnosi na manifestaciju blagih simptoma ovog stanja ili na manifestaciju simptoma koji ukazuju na poodmaklu fazu razvoja ovog stanja.
Naime, ukoliko pacijent kod kojeg dođe do nastanka splenomegalije i ujedno do manifestacije njenih simptoma zanemari svoje stanje, splenomegalija se može razviti do te mere da dođe do izrazito velike osetljivosti slezine na dodir i do mogućnosti njenog pucanja pri vršenju najmanjeg pritiska ili pri zadobijanju najslabijeg udarca u predelu leve strane stomaka.
Ukoliko dođe do pucanja slezine, ta činjenica se može prepoznati na osnovu nastupanja veoma prodornog i oštrog bola u predelu slezine, kao i na osnovu pojave plave prebojenosti koja se manifestuje u regiji pupka, to jest oko pupka.
Plava prebojenost u upravo pomenutoj regiji, nastaje kao posledica značajno izraženog nagomilavanja krvi u toj regiji.
Kako ne bi došlo do tako drastičnih posledica, već po prepoznavanju prvih, čak i blagih simptoma splenomegalije, neophodno je obratiti se lekaru i zatražiti adekvatnu medicinsku pomoć.
Splenomegalija – uzroci
Do nastanka i do razvoja stanja kakvo je splenomegalija, to jest uvećanje slezine, mogu da dovedu brojni uzroci, kao što su sledeći uzroci:
– Prisustvo različitih oblika virusnih infekcija koje su eventualno razvijene u ljudskom organizmu (takvi oblici virusnih infekcija, mogu se odnositi recimo na prisustvo infekcije koja je izazvana koksaki virusom, na prisustvo infekcije koja je izazvana adenovirusom, kao i na prisustvo virusne infekcije koja se stručno naziva mononukleoza),
– Prisustvo različitih oblika bakterijskih infekcija koje su eventualno razvijene u ljudskom organizmu (takvi oblici bakterijskih infekcija, mogu se odnositi na primer na prisustvo bakterijske infekcije kao što je tuberkuloza, na prisustvo bakterijske infekcije kao što je upala srčanog mišića ili na prisustvo bakterijske infekcije kao što je bruceloza),
– Prisustvo različitih oblika parazitskih infekcija koje su eventualno razvijene u ljudskom organizmu (takvi oblici parazitskih infekcija, mogu se odnositi na prisustvo toksoplazmoze ili recimo na prisustvo malarije),
– Prisustvo leukemije,
– Prisustvo ciroze jetre,
– Prisustvo Hodzkinove bolesti,
– Prisustvo limfoma,
– Prisustvo sistemskog lupusa,
– Prisustvo reumatoidnog artritisa (kada je u pitanju reumatoidni artritis, njegovo prisustvo u organizmu može izazvati nastana i razvoj splenomegalije isključivo onda kada je reč od izuzetno teškom obliku reumatoidnog artritisa koji je kao takav medicinski zapušten, to jest koji je izražen godinama, a koji se ne leči),
– Prisustvo tromboze slezinske vene (do tromboze slezinske vene najčešće dolazi usled pokretanja tromba koji je prvobitno bio smešten u nekoj od vena donjih ekstremiteta. U prisustvu izraženosti ovog uzroka, potrebno je da reagujete hitno i to tako što ćete se u što kraćem vremenskom roku obratiti svom lekaru i od njega zatražiti da vas hitno uputi na dekompresiju tromba),
– Prisustvo tumora na slezini,
– Prisustvo nekog od oblika metastaze na slezini, koje su proistekle kao posledica izraženosti karcinoma na nekom drugom organu unutar ljudskog organizma.
Ono što je pritom veoma važno i čak neizostavno napomenuti kada su u pitanju uzroci koji mogu dovesti do nastanka i do razvoja splenomegalije, jeste da oni ne moraju nužno biti povezani sa prisustvom prethodno navedenih oblika zdravstvenih promena, odnosno oboljenja u ljudskom organizmu.
Naprotiv, do nastanka i do razvoja splenomegalije, može doći i usled zadobijanja različitih vrsta povreda kojima je bila izložena regija leve strane stomaka, to jest regija slezine. Takve vrste povreda, mogu nastati u okviru pada sa velike visine, u okviru saobraćajnog udesa, u okviru tuče, pa čak i ukviru bavljenja određenim sportskim aktivnostima.
Splenomegalija – dijagnostika
Dijagnostika stanja kakvo je splenomegalija, započinje se sprovođenjem kliničkog pregleda u okviru kojeg lekar pažljivo opipava stomak pacijenta, težeći na taj način da ustanovi eventualno izraženo uvećanje slezine.
U značajnoj većini slučajeva, opisani oblik kliničkog pregleda, dovoljan je da lekara dovede do zaključka da li splenemologija jeste ili nije izražena, to jest da li je ili nije izraženo uvećanje slezine.
Međutim, kako živimo u vremenu u kojem je medicina značajno napredovala i u kojem prethodno opisani način obavljanja kliničkog pregleda definitivno nije najnapredniji i najsavršeniji, pacijenti kod kojih je potrebno obaviti dijagnostiku splenomegalije doslovno uvek se nakon obavljanja kliničkog pregleda upućuju i na ultrazvučni pregled ili na ultrazvučnu tomografiju (CT).
Tokom obavljanja ultrazvučnog pregleda ili tokom obavljanja ultrazvučne tomografije, moguće je detaljno i pouzdano dijagnostikovati ne samo prisustvo splenomegalije, već i meru u kojoj je ona izražena.
Naime, u toku obavljanja pomenutih vrsta pregleda, moguće je precizno utvrditi meru u kojoj je izraženo uvećanje slezine, kao i pravac u kojem je u unutrašnjosti trbušne duplje izraženo uvećanje slezine.
Istovremeno, moguće je utvrditi i da li i u kojoj meri uvećana slezina eventualno vrši pritisak na neki od okolnih unutrašnjih organa.
Nakon što se obavi osnovna dijagnostika splenomegalije, pacijent kod kojeg se dijagnostikuje prisustvo takvog stanja, upućuje se na dalje analize, koje imaju za cilj da dijagnostikuju konkretan uzrok nastanka splenomegalije.
Takve analize, podrazumevaju prvenstveno opsežnu laboratorijsku analizu krvi, čiji rezultati dovode do zaključka koja vrsta virusne, bakterijske ili parazitske infekcije ili koji oblik nekog drugog oboljenja je doveo do nastanka i do razvoja splenomegalije.
U okviru obavljanja opsežne laboratorijske analize krvi, moguće je i ustanoviti meru u kojoj su usled prisustva splenomegalije izražene promene u broju eritrocita i leukocita, kao i promene u broju krvnih pločica.
Tek nakon što se obavi kompletna dijagnostika splenomegalije i tek nakon što je paralelno kompletno dijagnostikuje i njen uzrok, pristupa se činu njenog lečenja.
Splenomegalija – lečenje
Način na koji se sprovodi postupak lečenja splenomegalije, u ogromnoj meri zavisi od uzroka koji je doveo do njenog nastanka i razvoja.
Ukoliko je splenomegalija nastala kao posledica virusne infekcije, postupak njenog lečenja, odnosi se na strogo mirovanje i na preduzimanje mera jačanja imunološkog sistema.
Sa druge strane, ukoliko je uzrok nastanka i razvoja splenomegalije vezan za prisustvo bakterijske ili parazitske infekcije unutar organizma, lečenje se sprovodi kroz upotrebu odgovarajuće terapije koja podrazumeva antibiotike ili medikamente koji ispoljavaju antiparazitsko delovanje.
Ako je splenomegalija nastala kao posledica prisustva nekog komplikovanijeg oblika oboljenja koje kao takvo nije povezano sa bilo kojom vrstom infekcije, već recimo sa cirozom jetre ili sa nekom vrstom tumora, lečenje se u tom slučaju obavlja kroz hirurško odstranjivanje slezine.
Hirurško odstranjivanje slezine, kao tretman lečenja splenomegalije, sprovodi se i onda kada je ovo stanje nastalo kao posledica komplikovanog oblika povrede slezine ili onda kada je ovo stanje izraženo toliko intenzivno da uzrokuje naglo i drastično propadanje, tačnije odumiranje crvenih krvnih zrnaca ili kada je praćeno krvarenjem ili naglim propadanjem određenih delova slezine.
Onda kada je usled prisustva bilo kog uzroka došlo do nastanka i do razvoja splenomegalije, ali kada je ona izražena u svedenoj meri i kada kao takva ne podrazumeva krvarenje ili propadanje slezine, splenomegalija se može lečiti i sprovođenjem radioterapije, to jest sprovođenjem zračenja koje ima za cilj da umanji slezinu, odnosno da njene dimenzije vrati u prvobitno stanje.
U toku lečenja splenomegalije (bez obzira na to o kom konkretno obliku lečenja je reč), potrebno je da pacijent bude podvrgnut specijalnom režimu ishrane.
Konkretnije, pacijent koji ima problem sa uvećanjem slezine i koji je podvrgnut lečenju takvog stanja, ne sme da konzumira velike količine soli i ne sme da konzumira namirnice kao što su suhomesnate namirnice, masne namirnice, previše začinjene namirnice, namirnice kao što su zreli sirevi, jaja, čokolada, spanać, krastavac, rotkva i grašak.
Umesto upravo nabrojanih, pacijent kod kojeg je izraženo uvećanje slezine i koji je podvrgnut lečenju splenomegalije, treba da konzumira što više namirnica koje poboljšavaju funkciju imunološkog sistema.
Uz sve do sada navedeno, pacijent kod kojeg je izraženo prisustvo splenomegalije i koji je podvrgnut lečenju takvog stanja, nikako ne sme da se izlaže velikom fizičkom naporu (ne sme da trči, ne sme da podiže ništa teško, ne sme ni na koji način fizički da se zamara) i nikako ne sme da bude izložen mogućnosti zadobijanja povrede stomaka (čak i najblaži udarac u stomak, kod osoba kod kojih je izražena splenomegalija može dovesti do pucanja slezine).
